ارزيابي پتانسيل تامين آب آبياري و ارزش كودي پساب تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب شهري

كاربرد پساب تصفيه خانه‌هاي فاضلاب به‌عنوان يك منبع آب غيرمتعارف، يكي از مهم‌ترين اركان مديريت منابع آب در مناطق خشك و نيمه‌خشك مي‌باشد. از اين رو ارزيابي ارزش كودي و پتانسيل تامين آب اين گونه منابع غيرمتعارف جايگاه ويژه‌اي را در برنامه‌ريزي جامع مديريتي منابع آب به خود اختصاص مي‌دهد. به همين منظور، در اين كار تحقيقاتي در طي مدت يك سال (1388)، از پساب تصفيه‌خانه‌هاي شهر مشهد شامل تصفيه‌خانه اولنگ، پركندآباد 1 و پركندآباد 2 نمونه برداري گرديد و تركيبات مختلف عناصر پرمصرف گياهي شامل نيتروژن و فسفر در نمونه‌هاي مذكور اندازه‌گيري شد. نتايج به‌دست آمده در اين تحقيق حاكي از آن است كه در حال حاضر پتانسيل تامين آب تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب شهر مشهد در آبياري محصولات گندم، جو، گوجه‌فرنگي به‌ترتيب معادل 962، 870، 729 هكتار مي‌باشد. علاوه بر اين بر اساس نتايج مدل تلفيقي برآورد نيتروژن قابل دسترس گياه، با كاربرد پساب به‌عنوان آب آبياري مي‌توان مقاديري به‌ترتيب معادل 2/87، 4/74 و 6/133 كيلوگرم در هكتار از نياز محصولات گندم، جو و گوجه‌فرنگي به نيتروژن را تامين نمود. از نظر محتواي فسفر قابل دسترس براي گياهان نيز نتايج نشان داد كه آبياري با پساب مي‌تواند نياز محصولات گندم، جو و گوجه‌فرنگي را تا حد 7/36، 7/31 و 62 كيلوگرم در هكتار تامين سازد. با توجه به برآورد اقتصادي انجام شده در طي دوره رشد گياهان مورد بررسي (6 ماهه نخست سال)، ارزش آبي پساب تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب شهر مشهد در آبياري گندم، جو و گوجه‌فرنگي به‌ترتيب معادل 97/1، 44/1 و 68/4 ميليارد ريال و ارزش اقتصادي محتواي كودي آن به‌ترتيب معادل 6/89، 4/67 و 0/125 ميليون ريال برآورد گرديد. به‌طور‌كلي، نتايج نهايي تحليل اقتصادي اين تحقيق دلالت بر آن دارد كه با استفاده از پساب تصفيه‌خانه‌هاي شهر مشهد مي‌توان هزينه‌هاي توليد گندم، جو و گوجه‌فرنگي در هكتار را به‌ترتيب در حدي معادل 33، 31 و 28 درصد كاهش داد.

One of the major aspects of water resources management in the arid and semi-arid regions is the use of unconventional water sources such as effluents from wastewater treatment plants. As a result, assessment of water supply potential as well as fertilizer values of these unconventional water sources is an important issue in any comprehensive resource management program. In this study, the water supply potential and fertilizer values of the effluents from the City of Mashhad wastewater treatment plants (Olang, Parkand-Abad #1 & Parkand-Abad #2) was assessed based on: 1) the effluentsʹ nitrogen and phosphorus contents, 2) common types of agricultural crops in the region (wheat, barley, tomato), and 3) the crops water and fertilizer requirements over their growing season. The results of this research indicated that the water supply potential of the effluents from above mentioned wastewater treatment plants for irrigation of wheat, barley and tomato are equivalent to 962, 870 and 729 hectares, respectively. Moreover, based on the results of the integrated model used in this research, the use of the effluents can provide 87.2, 74.4 and 133.6 kg.ha-1 available nitrogen and 36.7, 31.7 and 62.0 kg.ha-1 phosphorus for wheat, barley and tomato, respectively. In terms of economic assessments, the water value of the effluents corresponded to 89.6×106 Rials for wheat, 67.4×106 Rials for barley, and 125.0×106 Rials for tomato. In terms of fertilizer value, the corresponding economic assessment represented values of 1.97×109, 1.44×109, and 4.68×106 Rials. In general, the net results of the economic analysis performed indicated that the use of the effluents from the City of Mashhad wastewater treatment plants in agriculture can reduce the cost of production by 33, 31 and 28 percent for wheat, barley and tomato, respectively.