پهنه بندي فرسايش خاك و برآورد رسوب در حوضه آبخيز مريم نگار با استفاده از مدل هاي تجربي

Soil Erosion Zoning and estimation of the sediment yield in Maryamnegar basin, using experimental model

چكيده ساليانه نزديك 2 ميليارد تن از خاكهاي با ارزش كشور به هدر مي رود و خسارت هنگفتي معادل 1012?5/18 ريال بر كشور وارد مي‌شود. ممانعت از اين خسارت، به اتخاذ روش مناسب در جلوگيري از فرسايش و حركت رسوب دارد كه لازمه آن، وجود اطلاعات دقيق در زمينه شدت فرسايش، در سطح حوضه هاي آبخيز است. كمبود آمار و اطلاعـات در زمينه فرسايش خـاك و توليد رسوب، مسيله اي است كه باعث شده، اين تحقيق با هدف آگاهي از وضعيت فرسايش، شدت توليد رسوب و همچنين ارزيابي كارآيي مدلهاي تجربي پسياك ،ايي پي ام و فايو در مقايسه با رسوب اندازه گيري شده و نقشه فرسايش حوضه آبخيز مريم نگار، انجام بگيرد، تا مدلي متناسب با شرايط محيطي اين نواحي شناسايي گردد. در اين پژوهش داده هاي مورد نياز، از طريق مشاهدات ميداني، نقشه هاي موجود، آمار ايستگاههاي هواشناسي و هيدرومتري تامين شد. بعد از وارد كردن نقشه ها به محيط نرم افزار ILWIS و زمين مرجع كردن آنها، لايه هاي مورد نياز رقومي و پايگاه اطلاعاتي براي آنها ايجاد شد. در نهايت با استفاده از جداول ارايه شده در هر يك از مدلهاي مورد بررسي، امتيازات متناسب براي نواحي همگن استخراج و با تلفيق لايه هاي ذكر شده با توجه به رابطه هاي ارايه شده در هر يك از مدلها، نقشه پهنه بندي شدت فرسايش براي منطقه تهيه شد. نقشه هاي استخراج شده از مدلها با نقشه فرسايش حوضه آبخيز به صورت همپوشاني، مقايسه و مدل پسياك به عنوان مدل بهينه از نظر پهنه بندي شدت فرسايش انتخاب شد. از نظر برآورد مقدار رسوب نيز مدل پسياك ، به عنوان مدل مناسب جهت برآورد ميزان رسوب در حوضه مورد مطالعه شناخته شد. شايان ذكر است كه با استفاده از مدل فوق مقدار فرسايش در حوضه مورد مطالعه 115495 تن در سال و درصد مساحت شدت فرسايش در پنج طبقه خيلي كم، كم، متوسط، زياد و خيلي زياد، به‌ترتيب معادل 22/3، 37/43، 33/36، 45/13، و 63/3 برآورد شده است.

Every year nearly 2 billions tons of valuable soil is lost in Iran. Financial damages of this situation is 18.5 × 10 12 Rials. For prevention of this damage we need an appropriate method for reducing the soil erosion. Therefore we need information and data about soil erosion in the basins. The goals of this study are assessment of soil erosion and intensity of sediment production in the study area. Evaluation of experimental models efficiency such as FAO, EPM and PSIAC is another goal. In fact we compared the results of experimental models data with official’s data. Finally we producet soil erosion map for study area and found best method for assessment of soil erosion in the study area and similar basins. In this research we have used data received from field check, existing maps and meteorological and hydrometric station. After entering the maps in the ilwis software and geo-refrencing, we have created a table for each model mentioned above. Then appropriated value extract for homogenize area. After that with overlay of the layers, zonation maps for intensity of erosion prepared. In the next step, erosion maps that produced by models, were compared together with overlay method. At the end, PSIAC selected as the best model for zonation of soil erosion in the study area. Also for sediment yield estimation, PSIAC used as appropriate method for Maryamnegar and similar basins. On the base of above mentioned model, soil erosion at Maryamnegar basin has been estimated about 115495 ton/y and percent of soil erosion in the class of very low, low, medium, high and very high are 3.22, 43,37, 36,33, 13,45 and 3.63 of total area.