رتبه‌بندي بارش‌هاي غرب ايران بر پايه خاستگاه كم‌فشارهاي بارش‌زا

Rainfalls ‌Ranking of Western Iran based on Origins of Precipitable Cyclones

ميانگين بارش كشور ايران، نسبت به ميانگين جهاني كمتر از يك چهارم است. در اين ميان حساسيت منابع آب و خاك باختر ايران به عنوان منطقه‌اي نسبتا مرطوب و كوهستاني، ضرورت شناخت خاستگاه كم‌فشار‌هاي بارش‌زا را مطرح مي‌كند. در اين پژوهش با استفاده از آمار بارش روزانه‌ي 11 ايستگاه طي سال‌ آبي 85-1984 در غرب ايران ، 12 مورد از سنگين‌ترين بارش‌هاي ماهانه شناسايي شد تا با بررسي نقشه‌هاي روزانه هوا در ترازهاي دريا و 500 هكتوپاسكال، الگوهاي همديد ماهانه، فصلي و سالانه آنها طراحي و تحليل شود. نتايج نشان داد بيشتر كم‌فشارهاي بارش‌زا در باختر ايران از سطح درياي مديترانه به عنوان منبع بزرگ رطوبت و انرژي برخاسته‌اند. درياي سرخ داراي كمترين سهم در تابستان يعني صفر و بيشترين سهم در بهار يعني 48 درصد است كه با درياي مديترانه برابري مي‌كند. همچنين الگوهاي همديد نشان دادند كه بازگشت بهاره سامانه‌هاي فشار از عرض‌هاي 20 درجه به سمت شمال كندتر از پيشروي پاييزه آنها به عرض‌هاي 60 درجه يعني سمت جنوب بوده است. اين خود مي‌تواند عامل افزايش سهم بهاره درياي سرخ باشد. از اين رو بر پايه معيار فراواني، كم‌فشار‌هاي پديدآورنده‌ي سنگين‌ترين بارش‌هاي ماهانه باختر ايران به ترتيب از درياهاي مديترانه، سرخ و سياه برخاسته‌اند.

Average precipitation of Iran is less than one forth in comparison with its global average. Because of the sensitivity of soil and water resources in Western Iran as a relatively humid and mountainous region, the recognizing of Precipitable Pressure Systems (PPSs) is necessary. In this study firstly, we extracted 12 Monthly Heavy Rainfalls (MHRs) based on the daily rainfall data of 11 weather stations in Western Iran and secondly, we analyzed daily weather maps at two levels including sea and 500 HPA for designing of monthly, quarterly and annual synoptic models. The results showed that most PPSs in Western Iran originated IN Mediterranean Sea. It was presented that Red Sea dispatched less PPSs during summer (zero percent) than spring (48 percent) toward study area. The springtime ones of Red Sea correspond with the Mediterranean Sea ones. Also based on synoptic patterns, we found PPSs routes had slow regression from 20 degrees latitudes to North during spring and quick advance from North to 60 degrees latitudes during autumn. Maybe it can explain the high frequency of PPSs during spring that were dispatched from Red Sea with its vertical shape. It may be causes the increasing share of PPSs dispatching from Red Sea toward Western Iran during spring in comparison with its autumn one. Therefore, Mediterranean, Red and Black Seas as huge water bodies respectively dispatched PPSs toward Western Iran.