طراحي الگوي ارزشيابي عملكرد نظام سلامت براي ايران

Designing a Health System Performance Assessment Model for Iran

چكيده مقدمه: ارزشيابي عملكرد نظام سلامت، اطلاعات خوبي در مورد وضعيت نظام سلامت براي دولت‌ها و ملت‌ها ايجاد مي‌نمايد. به همين دليل، در دهه‌ي اخير بسياري از كشورها بر ارزشيابي و گزارش عملكرد به عنوان وسيله‌اي براي كمك به تحقق اهداف سلامت و توسعه‌ي روش‌ها و ابزارهايي بدين منظور تمركز كرده‌اند. هدف پژوهش حاضر طراحي الگويي شاخص محور (شامل زمينه‌هاي كلي و شاخص‌هاي مرتبط) براي ارزشيابي عملكرد نظام سلامت ايران بوده است. روش بررسي: پژوهش حاضر توصيفي، تحقيقي، كاربردي و تطبيقي است، كه در سال‌هاي 1387 و 1388 و در طي 3 فاز شامل بررسي مفاهيم نظري، تهيه‌ي پيش‌نويس شاخص‌هاي ارزشيابي عملكرد نظام سلامت و ايجاد اجماع انجام شد. داده‌هاي مورد نياز از طريق پايش محيطي، مصاحبه‌ي چهره به چهره و مبتني بر وب با استفاده از فرم‌هاي طراحي شده جمع‌آوري گرديد. مرحله‌ي پايش محيطي فاقد جامعه‌ي پژوهش بوده، الگوهاي استخراج شده در اين مرحله به عنوان منابع اطلاعاتي مورد استفاده قرار گرفتند. همچنين، جامعه‌ي پژوهش در مراحل مصاحبه و ايجاد اجماع شامل 31 نفر از صاحب‌نظران نظام سلامت ايران بود. روايي فرم‌هاي طراحي شده از طريق كسب نظرات استادان و پايايي آن نيز از طريق آزمون- بازآزمون اخذ گرديد. براي تعيين مصاحبه شوندگان از رويكرد هدفمند و روش نمونه‌گيري فرصت طلبانه و براي ايجاد اجماع از تكنيك Delphi تعديل شده استفاده شد. همچنين تحليل داده‌ها با استفاده از آمار توصيفي (درصد، ميانگين و انحراف معيار) انجام گرفت. در مرحله‌ي پايش محيطي، الگوهاي ارزشيابي عملكرد در كشورهاي كانادا، استراليا، نيوزلند، انگليس و آمريكا و نيز چارچوب‌هاي ارزشيابي عملكرد سازمان جهاني بهداشت، سازمان همكاري و توسعه‌ي اقتصادي، سازمان جهاني استاندارد، موسسه‌ي كشورهاي مشترك المنافع و آژانس توسعه‌ي بين‌الملل ايالات متحده و نيز برخي شاخص‌هاي موجود در كشور استخراج شدند. در مرحله‌ي مصاحبه نيز شاخص‌هاي پيشنهادي شركت كنندگان در مصاحبه اخذ گرديد. سپس مجموعه‌ي شاخص‌هاي جمع‌آوري شده در 31 زمينه‌ي كلي (معيار) دسته‌بندي شدند. يافته‌ها: پس از انجام 4 راند Delphi، 14 زمينه براي ارزشيابي عملكرد نظام سلامت ايران انتخاب شد. اين زمينه‌ها عبارت بودند از وضعيت سلامت، توليت (راه‌بري)، دسترسي، مخارج سلامت، تامين مالي و عدالت، مراقبت‌هاي اوليه، مراقبت‌هاي سالمندي و سالمندي جمعيت، كيفيت خدمات، نظام بيمه‌اي، عملكرد بيمارستاني، پژوهش/تحقيق و توسعه، سلامت خصوصي (خصوصي‌ سازي)، كارآيي و بهره‌وري، فن‌آوري و نظام‌هاي اطلاعات سلامت و نتايج سلامت. همچنين در دومين فرايند Delphi بر روي 175 شاخص در زمينه‌هاي منتخب اجماع حاصل شد. نتيجه‌گيري: الگوي نتيجه محور و شاخص محور طراحي شده، ابزاري براي ارزشيابي عملكرد نظام سلامت كشور ايجاد كرده است كه به كارگيري آن فرصت خوبي براي بهبود عملكرد در طول زمان در اختيار سياست گذاران قرار خواهد داد. واژه‌هاي كليدي: شاخص؛ ارزشيابي، عملكرد؛ نظام مراقبت‌هاي سلامت؛ ايران.

Abstract Introduction: Health system performance assessment provides appropriate information about the status of health systems for governments and communities. Therefore, in the recent decade, many countries have focused on performance assessment and reporting in order to develop methods and tools as a mean to help achieving health goals. The present study tries to design an indicator-based model (including general aspects and related indicators) for health system assessment in Iran. Methods: This descriptive comparative applied research was carried out during 2008-2009 and included three phases: reviewing theoretical concepts, preparing health system performance assessment indicators draft and building consensus. Required data was collected via environmental scanning and face to face and web-based interviewing. Environmental scanning did not include a study population and the models extracted through this stage were used as information sources. However, the study population during interview and building consensus phases consisted of 31 Iranian health system experts. The reliability and validity of forms used in interviews were confirmed by the experts and test-retest, respectively. We used a purposive approach and opportunistic sampling method to determine the interviewees. Modified Delphi technique was utilized for building consensus. In order to analyze the data, descriptive statistics (percent, mean and standard deviation) was applied. In the environmental scanning stage of research, performance assessment initiatives were identified in Canada, Australia, New Zealand, the United Kingdom and the United States. In addition, transnational performance assessment frameworks of the World Health Organization (WHO), Organization for Economic Cooperation and Development (OECD), the International Organization for Standardization (ISO), Commonwealth Fund and the United States Agency for International Development (USAID) were reviewed and existing indicators in Iran were collected. In the interviewing stage, indicators proposed by the interviewees were obtained. Finally, all identified indicators were classified in 31 criteria to form the initial draft of indicators. Results: For consensus building, 2 processes of modified Delphi were conducted. In the first process, after 4 rounds, 14 criteria were selected for Iranian health system performance assessment including public health status, governance, accessibility, health expenditure, financing and equity, primary health care, aging care, quality of services, insurance system, hospital performance, research and development, privatization, efficiency and productivity, technology and health information system and also health outcomes. In the second process of Delphi, consensus was obtained on 175 indicators. Conclusion: The designed result- and indicator–based model provides an instrument for reviewing countryʹs health system. Applying this model will offer policy–makers a major opportunity for performance improvement over time. Keywords: Indicators; Performance Assessment; Healthcare Systems; Iran.