چالش رازي و مولوي در عشق و دوستي

Mystical Challenge and Mulavi in Love and Friendship

حُكم اخلاقي عشق و دوستي مسيله تحقيق حاضر است. محمد بن زكرياي رازي با رهيافت عقلي و براساس نظريه طب انگاري اخلاق به تحليل عشق و دوستي مي‌پردازد و هرگونه عشق و دوستي را بيماري مهلك نفس مي‌خواند. مولوي با رهيافت عرفاني عشق را داروي شفابخش بيماري‌هاي نفس و رذايل اخلاقي مي‌داند. مقايسه اين دو ديدگاه مي‌تواند پرتوي در فهم ژرف‌تر حقيقت عشق و دوستي و حكم اخلاقي آن باشد. رازي عشق و دوستي را، رفتار ارتباطي بين شخصي (عشق و انسان) يا ارتباط انسان با دارايي‌ها و برخورداري‌ها مي‌داند، ولي در يافتن حكم اخلاقي آن برمبناي رفتار ارتباطي درون‌شخصي و تعامل فرد با خويش تحليل مي‌كند. سرّ غيراخلاقي‌انگاري عشق و دوستي، وابستگي انسان به امور فاني و پيامدهاي آن نسبت به سلامت روان است. مولوي ادله رازي را با تاييد در مثنوي مي‌آورد و تحليل ديگري از عشق را مطرح مي‌كند. مولوي به‌جاي تحليل فراورده‌اي رازي، تحليل فرايندي از عشق ارايه مي‌دهد. در اين تحليل فرايند عشق انساني مي‌تواند به وابستگي بيانجامد كه بيماري است و ننگ و مي‌تواند به يگانگي، همراهي، همدلي، خير و معطوف به ديگران بودن منجر شود كه فضيلت است. عشق الهي، عشق انسان به خدا، به دليل آنكه عشق باقي است، وابستگي بيماري نيست.

Abstract: The focus of the present paper is to study the ethical rule of love and friendship. Muhammad bin Zakaria Razi through a rational approach and on the basis of the theory of ethic therapy analyzes love and friendship, considering any type of love and friendship a kind of fatal disease. Mulavi through a mystical approach, considers love a healing drug for carnal diseases and ethical vices. A comparison of these two viewpoints can held a deeper understanding of the truth of love, friendship and their ethical rule. Razi considers love and friendship as interpersonal behavior (love and man) or relationship between man and properties and possessions, but in finding an ethical rule, he analyzes it on the basis of intra-personal communicative behavior and man’s interaction with himself. The secret of considering love and friendship as an unethical issues lies in man’s attachment to mortal issues and its consequences for his psychological health. Mulavi offers Razi’s arguments in Mathnavi while acknowledging them but offers a different analysis of love. Mulavi gives a processual analysis of love. In this analysis, the process of man’s love can lead to dependence which is a disease and a vice or can lead to union, sympathy, empathy, good and caring about others which is a virtue. The divine love or man’s love of God is not the disease of dependency because it is an eternal love.