بهره برداري بهينه پايدار از منابع آب زيرزميني در بخش كشاورزي:مطالعه موردي زيربخش زراعت دشت قزوين

Optimal Sustainable Use of groundwater in Agricultural sector: Case Study Subsector in Qazvin Basin

كمبود منابع آب سطحي و توزيع نامناسب اين منابع در سطح كشور ايران موجب بهره برداري بيش از حد از منابع آب زيرزميني و عدم توازن ميان تغذيه و برداشت از اين منابع گرديده است. شايان ذكر است بخش كشاورزي به عنوان بزرگترين مصرف كننده منابع آب كشور بيشترين سهم را در بروز اين ناپايداري داشته است. مطالعه حاضربا هدف حفظ پايداري منابع آبي به بهينه سازي بهره برداري از منابع آب هاي سطحي و زيرزميني در توليد محصولات زراعي دشت قزوين كه يكي از دشتهاي بحراني كشور در زمينه منابع آب است، مي پردازد. بدين منظور با استفاده از تكنيك برنامه ريزي رياضي چند دوره اي، الگوي بهينه كشت محصولات زراعي در يك افق برنامه ريزي ده ساله در منطقه مورد مطالعه تعيين شده است. در تدوين اين الگو به طول دوره رشد و نياز آبي محصولات زراعي منطقه، ميزان جريانات سطحي در دسترس و حجم آب زيرزميني قابل استحصال دشت توجه گرديده و در نهايت الگوي كشت پيشنهادي ارايه شده است. بر اساس اين الگو پيشنهاد مي شود با توجه به محدوديت برداشت از منابع آب زيرزميني دو محصول خيار و چغندر قند از الگوي كشت منطقه حذف شده و در مقابل سطح زير كشت ذرت دانه اي و جو نسبت به ميانگين منطقه افزايش يابد.

Surface water restriction and supply variation of these resources causes of over extraction of groundwater and unbalance between feed and extraction of groundwater in Iran. Agricultural sector as the biggest consumer of water resources has the most share of this unsustainability. This paper studies the conjunctive use of surface and groundwater in agronomy production in Qazvin basin, one of the most important areas of water crisis in Iran. For this, we used an intertemporal mathematical programming model to determine optimal cropping patterns of the crops for ten years period in Qazvin. For constructing the model, the duration of growth, water requirement of the crops, accessible surface water and exhaustible groundwater in Qazvin has been considered, and finally the cropping patterns was recommended. According to groundwater resources restrictions, it is suggested that cucumber and sugarcane is excluded, and cultivated area of maize and barley is increased in cropping pattern.