بررسي تطبيقي «روايت‌پردازي» در «رساله الطير غزالي» و«منطق‌الطير عطار»

Comparative Study of Narration in Ghazzaliʹʹs “Resalato-Teir and Attarʹʹs Manteqo-Teir”

بيان تجربه‌ها و آموزه هاي عرفاني از طريق متون روايي نمادين، پيشينه‌اي طولاني دارد. متوني از اين دست به دليل بهره گيري از ابزاري كارآمد جهت انتقال مخاطب از حقيقت به عينيت و هدايت ذهن «روايت گير» در سيري استعلايي، موجبات استحاله وي را در جهت انفكاك از من تجربي و دست يافتن به جهاني آرماني فراهم مي آورد. در اين ميان «رساله‌الطير غزالي» و«منطق‌الطير عطار» حكايت هايي تمام‌عيار و با پردازشي ماهرانه هستند كه با نگرشي نمادين به قلم درآمده‌اند و در حقيقت نوعي «حماسه عرفاني» به شمار مي‌روند كه سفر فكرت قلبي را در قالب هجرتي پرمخاطره به تصوير مي كشند. با وجود وجوه افتراق در ساختار و پرداخت دو حكايت، از جمله توجه ويژه عطار به بهره گيري از حكايت هاي مياني، استفاده از عناوين ابتدايي، شرح و تفصيل ماجراها و بر صحنه آوردن شخصيت‌هايي گسترده و همه‌جانبه، عنايت خاص غزالي به خط روايي متصل، به تصوير كشيدن قهرمانان ناشناس و رعايت حداكثر ايجاز در روايت پردازي، موارد تشابه دو حكايت نيز درخور توجه هستند كه از آن جمله‌اند: بهره‌گيري از راوي داناي كل و بن مايه «سفر» در هر دو حكايت، اشتراك مقصد نهايي سفر پويايي و استحاله شخصيت ها و حاكميت بي چون و چراي اقتدار الهي كه در‌نهايت راهگشاي تفكر مخاطب در بررفتن از محسوس به معقول و تعين به شهود مي شود. هدف اصلي اين نوشتار، انجام پژوهشي تطبيقي ميان دو حكايت براي دست يابي به موارد اشتراك و افتراق دو اثر و واكاوي ابزار كارآمد روايت براي پردازش متني اثرگذار است.

Expressing the Gnostic experiences and learnings through symbolic narrative texts have a long background. These texts due to exploiting the effective instrument for transferring the addressee from reality to objectivity and the narratorʹs mind guidance in the glorification manner provide the necessities of his/her transformation for separating from experiential ego and achieving the ideological world. In this way, Ghazzaliʹs Resalato- Teir and Attarʹs Manteqo- Teir are two complete narrations with a masterful processing, which were written by a symbolic approach, which is indeed, a type of Gnostic epic that describes the heartfelt thought move in the form of adventurousness movement. In spite of the difference in the structure of both narrations such as: special attention of Attar to exploiting the intermediate narrations, using the primitive headings, explaining events and bringing on the stage the multilateral characters; consideration of Ghazzali to the joined narrative line, describing the unknown heroes and considering the maximum brevity in narration; the similarity cases of these two narrations are so important; as exploiting the viewpoint of “third person”, narrator as a whole wiseman and “travel” root in both narrations. Common feature is eventual distinction of travel; mobility, transformation and partnership of characters; and the indisputable governance of God (divine authority), which leads to the narrations having effective ability that is a solution of addresseeʹs thought for moving from tangible to rational and determination to proof.