تحليل مولفه‌هاي معنايي حق در قرآن كريم با بهره‌گيري از شيوه همنشيني و جانشيني

Analysis of Semantic Components of Haq in the Holy Qurān through the Study of Its Syntagmatic and Paradigmatic Relations

همنشيني و جانشيني، همان‌گونه كه زبان‌شناساني چون رومان ياكوبسون از آغاز اشاره كرده‌اند، تاروپود زبان را تشكيل مي‌دهد. از‌اين‌رو، مي‌توان با مشخص‌كردن مولفه‌هاي معنايي يك واژه خاص و سپس بررسي ارتباط‌هاي واژه‌هاي همنشين و جانشين با آن، كاركردهاي آن واژه را در زبان در سطح گسترده‌اي مشخص كرد. با اين روش، ابتدا همنشين‌ها و جانشين‌هاي واژه مورد نظر مشخص مي‌شود، سپس بر پايه مولفه‌هاي معنايي به‌دست‌آمده از واژه‌هاي همنشين و جانشين، مولفه‌هاي مشترك نشان داده مي‌شود؛ اين مولفه‌ها، مولفه‌هاي معنايي واژه موردنظر است. واژه «حق» يكي از كليدي‌ترين واژه‌هاي قرآن كريم است كه 290 بار در آن تكرار شده است. اين واژه همراه واژه‌هاي همنشين و جانشينش در قرآن (رسول، دين، باطل، هدي،‌ صدق و بينات) مبناي تحليل واژه حق شده‌ است. افزون‌بر زبان عربي به معناي عام، اين واژه در گونه عربي قرآني نيز مصداق‌هاي متنوعي يافته است؛ براي مثال خداوند خود و تمام تصرفاتش در جهان مانند خلقت، ارسالِ رسولان، نزول وحي، وعده، وعيد و... را حق دانسته است. در اين مقاله، كوشش مي‌شود مولفه‌هاي معنايي‌اي كه ميان جانشين‌ها و همنشين‌هاي حق مشترك است، بر پايه واژه‌هاي برگزيده مشخص شود.

Syntagmatic and paradigmatic structures, as it was already reiterated by linguists such as Roman Jakobson, constitute the fundamental structure of language. Thus it is possible that semantic components of a word are found, the relations of syntagmatic and paradigmatic words with it are studied, and finally, the functions of that word in language are determined in a wide scale. In this method, first, sytamatic and paradigmatic words, which are considered to be the semantics components of the word, are found, and then their common semantic components are analyzed. The term “Haq”, which is repeated 290 times, is one of the most significant Quranic terms. Haq and its syntagms and substitutions (rasu:l, din, b?til, hud?, sidq, bayyin?t) are the basis of its analysis. In addition to Arabic language, this term has also got a variety of applications in its Quranic veriety. For instance, God says that He and all His effects in the world such as creation, sending the Messengers, the revelation, good tidings and threats are “Haq”.