كاربرد مدل برنامه‌ريزي رياضي مثبت به منظور تحليل اثرات سياست‌هاي جايگزين قيمت‌گذاري آب در دشت مشهد

An Application of Positive Mathematical Programming Model to Analyze the Effects of Alternative Policies to Water Pricing in Mashhad Plain

مديريت منابع آب در ايران با تقاضاي فزاينده براي منابع آب، افزايش قابل توجه در هزينه‌هاي عرضه آب و برداشت بي‌رويه از منابع آب زيرزميني مواجه مي‌باشد. براي بهبود كارايي استفاده از آب، اقتصاد‌دانان افزايش قيمت نهاده آب را پيشنهاد مي‌كنند ولي سياستگذاران به دليل نگراني‌هاي اقتصاد‌ي، فرهنگي و سياسي اين پيشنهاد را رد مي‌كنند. در اين تحقيق از تكنيك برنامه‌ريزي رياضي مثبت (PMP) در سطح مزرعه براي تحليل اثرات مختلف كاربرد سياست‌هاي قيمت‌گذاري آب و همچنين سياست‌هاي جايگزين آن در دشت مشهد (استان خراسان رضوي) بهره گرفته شد. سناريوهاي شبيه‌سازي‌شده شامل افزايش قيمت نهاده آب، ماليات بر نهاده‌هاي مكمل نهاده آب و ماليات بر محصول مي‌باشد. اثر سياست‌هاي جايگزين بسته به گروه بهره‌بردار نماينده متفاوت بوده و اثرات آن بر درآمد، تقاضاي آب و الگوي كشت هر گروه از بهره‌برداران گسترده‌ مي‌باشد. سياست قيمت‌گذاري آب و ماليات بر محصول در مقايسه با سياست ماليات بر نهاده مكمل، موثرتر و مناسب‌تر مي‌باشند. دو سياست ماليات بر نهاده و محصول در نرخ‌هاي معيني مي‌توانند به عنوان جايگزين سياست قيمت‌گذاري آب بكار روند.

Management of water resources in Iran is faced with growing demand for water resources, a considerable increase in the costs of supplying additional water and uncontrolled exploitation of underground waters. Economists suggest water pricing to improve water use efficiency; however, government tends to reject that advice due to political risk, economic and cultural concerns. We used a positive mathematical programming (PMP) model at farm level, to analyze the different effects caused by the implementation of water pricing and alternative polices on irrigated agriculture in the Mashhad plain (Khorasan Razavi Province). Three policy options including water pricing, water complementary input factor taxes, and output taxes were examined. The effects of alternative policies are strongly dependent on group of farmers and that would create widespread effects on farm income, water savings and cropping pattern. Water pricing and output tax policies are better suited and effective than water complementary input factor taxation but both input factor tax and output tax policy at certain rates can be alternatives to water pricing policy.