بررسي مميّزهاي عدد در زبان فارسي

Numeral classifiers in Persian

مميّز عدد تكواژي است كه با اعداد همراه مي شود و معدود را قابل شمارش يا قابل اندازه گيري مي سازد يا اينكه بر اساس ويژگيهاي معدود مثل شكل، جانداري و ... آنها را طبقه بندي مي كند. در اين مقاله دو گروه عمده مميّزها از يكديگر متمايز شده اند. مميّزهاي كمّي كه به عنوان واحد شمارش با اسامي شمارناپذير به كار مي روند و براي تعبير معنايي گروه اسمي لازمند (مثل مميّز ليوان در دو ليوان شير). اين مميّزها در واقع همچون واژه هاي اندازه گيري عمل مي كنند، رابطه معنايي خاصي با معدود ندارند و مي توانند بسيار متنوّع باشند. در مقابل اين مميّزها مميّزهاي طبقه اي قرار دارند كه بر اساس ويژگيهايي مثل انسان بودن، شكل و ... معدودها را در طبقاتي قرار مي دهند. اين مميّزها تعداد محدودي دارند، براي تعبير معنايي گروه اسمي ضروري نيستند و عمدتا با شكل معدود خود رابطه دارند (مثل حلقه در دو حلقه چاه). بررسي داده هاي فارسي امروز نشان مي دهد كه مميّزهاي اين دسته جز در موارد محدودي كاربرد زيادي ندارند و گرايش فارسي نوشتاري و رسمي امروز به حذف اين عناصر است، امّا در گونه محاوره اي مميّز عام "تا" كه با اسامي شمارپذير به كار مي رود، كاربرد نسبتا زيادي دارد.

The present paper studies numeral classifiers in Persian. A numeral classifier is a morpheme which follows numbers and makes the counted entity countable or measurable; or else, it may classify them in terms of their features such as shape, animacy, etc. Two chief groups of classifiers have been distinguished in the present study. First, there are quantitative classifiers which are used as enumeration units together with uncountable nouns. They are necessary for the semantic interpretation of the noun phrase; e.g. glass in two glasses of milk. In fact, these classifiers act as measurement terms, have no particular semantic relation with the counted entity and can be quite various. On the other hand, there are category classifiers which classify the counted entity in different groups based on their features such as humanness, shape, etc. These classifiers are limited in number, are not necessary for the semantic interpretation of the noun phrase and are often related to the shape of the counted entity; e.g. halgheh (circle) in do halgheh chah (two circles of well i.e. two wells). The analysis of modern Persian data indicates that the latter classifiers are rarely used, and the current tendency in written formal Persian is to delete such items. In spoken mode, however, the general classifier “ta” which is used for countable nouns is extensively common.