بررسي نمود زباني تابو در ترجمه به فارسي و پيامد هاي آن

Linguistic representation of taboo in Persian translations and its implications

كلمه تابو در قرن هجدهم از زبانهاي پولينيزيايي گرفته شده است. در اين زبانها اين واژه به معناي ممنوع بودن و قدغن بودن به كار مي رفته است. تابو امروزه نيز در فرهنگ و زبانهاي دنيا همچنان به حيات خود ادامه مي دهد و به اشكال گوناگون در فرهنگها و زبانهاي بشري تجلي مي كند. اين نوشتار سعي دارد با بررسي برخي از متون ترجمه شده از زبانهاي ديگر به فارسي به يك دسته بندي از انواع تابو، يعني مواردي كه طبق فرهنگ و قراردادهاي اجتماعي جامعه ما پذيرفته شده نيست و بنابراين نبايد در ترجمه به فارسي ظاهر شود، دست پيدا كند. در اين مقاله دو نوع سانسور برشمرده شده كه يكي توسط خود فرد(مترجم) اعمال مي شود و ديگري توسط افراد، نهادها يا سازمانهاي اجتماعي به مترجم منتقل و بر ترجمه اعمال مي شود. اين دو نوع سانسور در ارايه مثالهاي موجود در تحقيق از هم مشخّص شده اند. شيوه بررسي داده ها در اين تحقيق بدين صورت بوده كه ابتدا اصل مورد مشمول تابو از زبان مبدا ارايه شده و سپس ترجمه نخستين مترجم فارسي آن ارايه گرديده و در وهله بعد ترجمه اصلاح شده آن كه براي چاپ كتاب انتخاب شده ارايه شده است. پس از ارايه هر مثال معلوم كرده ايم كه مورد مربوط به كدام دسته از تابوهاست و مترجم چه راهكاري را براي برخورد با تابو برگزيده است. نتايج تحقيق نشان مي دهد كه متاسفانه مترجمين از راهكار حذف زياد استفاده كرده اند كه آسانترين طريق برخورد با تابوهاست. اما در برخي موارد هم بسته به تبحر و دانش خود از راهكارهاي ديگري چون: استفاده از واژه شامل يا عام به جاي مورد شمول يا خاص، جايگزين كردن واژه تابوي زبان مبدا با نزديكترين معادل غيرتابوي زبان مقصد( هرچند كه اين دو واژه معاني و كاركردهاي متفاوتي در دو زبان داشته اند) و ابداع واژه، عبارت يا حتي پاراگرافي از خود به جهت لطمه نخوردن به انسجام متن در زبان مقصد بهره برده اند. اين كه تابو و آنچه تابو محسوب مي شود در زبانها و فرهنگهاي متفاوت يكسان نيست سبب مي شود كه كار مترجمان بيش از پيش دشوار شود و گاهي(بخصوص زماني كه مترجم به اندازه كافي توانا نيست( ترجمه اي نامفهوم، مبهم يا غيرامين حاصل شود و به اصل معنايي كه نويسنده متن اصلي قصد انتقال آن را داشته لطمه اساسي وارد شود.

The word taboo, coined in the eighteenth century, originates in Polynesian languages where it meant something forbidden. Taboos, which are those items considered culturally inappropriate topics to be openly talked about, vary from community to community and from language to language. Analyzing a collection of texts translated into Persian, the present paper seeks a classification of taboos in Persian. Two types of censorship have been discussed in this paper: one performed by the translator himself, and the other dictated by the social institutes or organizations and implemented by the translator. Comparing the original text in the source language, the initial translation and the revised translation (one approved by the publishing company), we identify the type of the taboo in each example and the translator’s solution to deal with it. The results indicate that unfortunately, translators frequently opt for the deletion strategy, which is the easiest. In some cases, however, based on their knowledge and skill, translators use other solutions such as using a sperordinate or broad word, replacing the taboo word with the closest non-taboo in the target language (though they may have different meaning and usage in the two languages) and coinage of words or expressions or even innovating a whole paragraph to preserve the coherence of the text in the target language. The confusion over what is taboo in one language or the other may lead to the creation of incomprehensible or non-truthful translations which damage the meaning of the source language writer.