نگاهي به تجارت پوست ميان ايران و روس (برپايه اسناد وزارت خارجه ايران (1243- 1327ق./ 1828- 1909م.)

A Review on Skin Trade between Iran and Russia during the Qajar Era (Based on Records of Iran’s Foreign Ministry; 1828-1909)

ايران در عصر قاجار، به علت ضعف ساختار اقتصادي و نداشتن اقتصاد صنعتي، جايگاهي در اقتصاد بين‌المللي آن عصر نداشته است. اما موقعيت مناسب تجاري ايران بخصوص در زمينه محصولاتي چون خشكبار، ابريشم، پنبه، پوست، پشم و فرش، همواره مورد توجه برخي دولت‌هاي بيگانه از جمله روسيه به دليل همجواري با ايران بوده است. راه آبي درياي خزر و راه‌هاي خشكي سبب شد، روس‌ها مناسبات تجاري خوبي با ايران داشته باشند. نياز روسيه به پوست ايران، باعث گرديد كه اين محصول در كنار ديگر محصولات ياد شده در روسيه طرفداران خوبي داشته باشد. به طوري كه بيش‌ترين صادرات پوست ايران در دوره مورد تحقيق به روسيه صورت مي‌گرفته است. به همين دليل، تاجران و بازرگانان روسيه در تجارت پوست، بويژه پوست بره با ايران و صادرات آن به روسيه، فعاليت گسترده‌اي داشتند. بنابراين باتوجه به جايگاه ممتاز تجارت پوست ميان ايران و روسيه، در اين پژوهش سعي بر آن است تا با تكيه بر برخي اسناد به جا مانده از دوره مورد تحقيق، به اجمال و فشرده جايگاه تجارت پوست را در مناسبات تجاري ايران و روسيه روشن سازيم و مورد بررسي و تحليل قرار دهيم.

In this article an attempt has been made to briefly analyze the status of skin trade between Iran and Russia during the Qajar Era up to the Constitutional Revolution. This research is based on archival records of Iran’s Foreign Ministry. The appropriate status of animal products in Iran, especially skin and wool, on the one hand and Russia’s need for Iranian skin on the other hand, drew Russia’s special attention. After the Treaty of Turkmenchay and its commercial supplement, the trade between Iran and Russia gradually expanded and skin trade was also affected. The most important skin-producing centers in Iran were Shiraz, Khorasan, Esfahan, Qazvin, and especially Hamadan. In all these regions and other centers, Russian merchants worked beside Iranian merchants. In the first half of the 19th century almost 65% of Iran’s exported skin was exported to Russia. This amount increased to about 90% during Mozafareddin Shah’s kingdom because of the expansion of trade between Iran and Russia, until Iran’s government gradually gained the concession of skin trade, especially trade of lamb’s skin. However, the trade of lamb’s skin between Iran and Russia continued.