پايش ساختار و تنوع اجتماعات ماكروبنتيك به‌عنوان شاخص‌هاي آلايندگي در خورهاي موسي و غنام

Monitoring structure and biodiversity of benthic macrofauna community as pollution index on Mossa and Ghanam creek

درشت بي مهرگان كفزي بخش بسيار مهمي از فون بستر درياها را تشكيل مي‌دهند كه غالباً شامل پر تاران، سخت‌پوستان و نرم‌تنان مي‌باشند. برخي از گونه‌ها به‌دليل سازگاري با شرايط زيست‌محيطي با وجود آلاينده‌ها و اكثراً به دليل ساكن و غيرمهاجر بودند، به‌عنوان شاخص‌هاي زيستي اكوسيستم‌هاي آبي به‌شمار مي‌روند. بنابراين با مطالعه تغييرات ساختار جمعيتي و تنوع آنها مي‌توان به پايش اثرات آلودگي اكوسيستم‌هاي آبي و به‌ويژه خورها پرداخت. در پژوهش حاضر با تطبيق نتايج حاصل از شاخص‌هاي زيستي با آزمايش‌هاي فيزيكوشيميايي به ارزيابي ميزان آلودگي در خور غنام و بخشي از خور موسي (در مجاورت خروجي پساب پتروشيمي بندر امام) پرداخته شد. به‌منظور انجام پژوهش، 8 ايستگاه انتخاب و در دو فصل گرم (شهريور ماه) و سرد (بهمن ماه) نمونه‌برداري انجام شد. همچنين برخي شاخص‌هاي تعيين كيفيت آب از قبيل شوري، دما، اسيديته و آناليز دانه‌بندي رسوبات مورد سنجش قرار گرفتند. تراكم درشت بي مهرگان كفزي در زمستان بيشتر از تابستان ثبت شد. جهت ارزيابي تنوع زيستي ماكروبنتوزهاي منطقه مورد مطالعه از شاخص شانون، سيمپسون و مارگالف استفاده گرديد. به‌منظور پي بردن به وضعيت اكولوژيكي منطقه از نظر ميزان آلودگي از الگوي معرفي شده توسط Welch (1992) استفاده گرديد. براساس نتايج به دست آمده از اين بررسي در مجموع 14 گونه مربوط به 6 رده از بي‌مهرگان كفزي آب‌هاي شور و لب‌شور در منطقه شناسايي گرديد. بيشترين درصد فراواني بي مهرگان به‌ترتيب مربوط به پرتاران (Polycheata)، دو كفه‌اي‌ها (Bivalvia)، شكم‌پايان (Gastropoda)، ده‌پايان سخت‌پوست (Decapoda)، جورپايان (Isopoda) و پاروپايان (Copepoda) بود. از ميان پرتاران، Lycastopsis sp. گونه غالب در اكثر ايستگاه‌هاي مطالعاتي منطقه بود، بنابراين از اين گونه به‌عنوان شاخص زيستي جهت تعيين كيفيت آب استفاده گرديد. همچنين بر اساس الگوي معرفي ايستگاه‌هاي مجاور خروجي پساب پتروشيمي تنوع كمتر، رسوبات آنها ريزبافت‌تر و درصد مواد آلي بيشتر و برعكس ايستگاه هايي كه دور از فعاليت‌هاي صنعت پتروشيمي (ايستگاه‌هاي واقع در خور غنام) قرار داشتند از تنوع گونه‌اي بيشتر برخوردار بوده و رسوبات آنها درشت بافت‌تر بودند.

Macrobenthos are considered as an important part of sea-bed fauna which include polycheata, creastace and mollusca. Some species are regarded as biological indicators for aquatic ecosystem because of their adaptation with environmental conditions; macro benthos are mostly inhabitants without migration. Thus, impacts of pollution in aquatic ecosystem (e.g. creeks) are served by study of community structure changes. In this study, pollution value has been assessed in Ghannam creek and a part of Mossa creek with adaption of biotic indices and physico-chemical parameters. In the present research, eight stations in Ghanam Creek (a relatively unpolluted river) and the region of Mossa Creek, around the Bandar Imam Petrochemical Company (B.I.P.C) sewage outlet were selected, and water and sediment samples were collected in two seasons: warm (September) and cold (February). Also some indices of water quality such as salinity, temperature, pH and sediment texture were measured . Maximum and minimum of macro benthos density was in winter and summer respectively. Shannonʹs, Sympsonʹs and Margalofʹs indices were used for evaluation of macro benthic biodiversity. To access to ecological condition, the Welch Scale (1992) was applied. According to the result of the study, fourteen additional species which were relevant to six classes of benthic invertebrate of brackish and saline water existed. Maximum percentage of invertebrate occured in polycheata, bivalvia, gastropoda, decapoda, isopoda, copepoda, respectively. Lycastopsis sp had the maximum frequency among Polycheatas. Thus, the named species was determined to be considered as the topic bioindicator of water quality. In addition, the result showed that few species inhabited in the stations whose sediment was finer and their organic matter was more than of the stations located in Ghanam Creek. On the contrary, the station far from petrochemical industry (station located in Ghanam Creek) activities had more species diversity. Consequently, a significant relationship between the macrobiotic biodiversity and the percentage of organic matter and sediment texture was seen.