مبادي و مقومات امر والا در نظريه زيبايي‌شناسي كانت

Principles and Basis of Sublim in Kantʹʹs Aesthetic

گفته شده كه پايه و تاسيس زيبايي شناسي مدرن را در فلسفه نقادي كانت بايد جستجو كرد, اگر چه قبل از او در آثار متفكراني چون بومگارتن, هاچسون يا شافستبري نيز مي‌‌توان رگه‌هايي از تاملات زيباشناختي را ملاحظه كرد. با در نظر گرفتن اينكه در اين عرصه همانند ساير عرصه‌هاي انديشه كانت نوعي تحول و تطور تدريجي ديده مي‌شود, ولي با استناد به سومين نقد كانت, طرح و تبيين پرسش اصلي او, نحوه ورود به حوزه مباحث و جستجوي استعلايي يا مبادي ضروري و كلي احكام ذوقي, پژوهشي حايز اهميت است. نظر به‌اينكه در حوزه زيبايي شناسي كانت, صورت احكام ـ يعني احكام ذوقي ـ بر اساس چهار وجهه نظر كيفيّت, كميت, نسبت و جهت بررسي مي‌شود, ظاهراً ابداع كانت چندان برجسته نيست, ولي در واقع با ورود كانت در عرصه بحث و ارزيابي «امر والا» و يافتن مبادي آن در نسبت با قواي شناسايي و توجيه شرايط و متعلقات آن, هرچند مسبوق به تاملات كساني چون «لونگنيوس» است, ولي پردازش و نتايج حاصل از تامل كانت در اين زمينه و تمايزاتي كه در اين باب عرضه مي‌دارد كاملاً بديع ـ و البته بحث برانگيز ـ است. در اين مقاله تلاش مي‌شود ضمن مرور اجمالي موضوع و طرح ملاحظات برخي مفسران كانت, به نتايج حاصل از پژوهش وي نيز نظري افكنده شود.

It has been said that the basis of modern aesthetics should be sought in Kantʹs critical philosophy. Though, in works of thinkers prior to him such as Baumgarten, Hutchson or Shaftesbury, traces of aesthetic reflections may be found. In this field as other fields of Kantʹs thinking we observe some sort of evolution; but, taking into account Kantʹs third Critique, it is of paramount importance to introduce and explain his main questions, his approach to the transcendental issues or necessary and universal principles of aesthetic statements. In the field of Kantʹs aesthetics, forms of statements- i.e. aesthetic statements- are considered under four categories- quality, quantity, relation, and modality-; and thus, Kantʹs innovation does not seem to be of much importance; Kantʹs approach to discuss and investigate the "transcendent", find its principles as related to the cognitive faculties, and justify its conditions and attendants is preceded by reflections of some thinkers such as Longenius; results of Kantʹs reflection and distinctions made by him in this field are completely innovative, and of course disputable. In this article, while making a brief review of the issue and introducing considerations of some commentatorʹs of Kantʹs works, the author tries to have a look at results of his analysis.