نظريه ادراك در فلسفه ملاصدرا و جايگاه قيام صدوري

Perception Theory in Mulla Sadraʹʹs Philosophy and Subsistence of Issuing

يكي از آرا ملاصدرا در مسيله علم و ادراك قيام صدوري ادراكات حسي و خيالي است. وي معتقد است نسبت نفس به ادراكات حسي و خياليش, نسبت جاعل به مجعولش است. در نظر او نفس اين دو دسته از صور ادراكي را ايجاد و ابداع مي‌‌كند. در اين خصوص لازم است دو مسيله بررسي شود: اولاً, جايگاه اين مسيله در نظام فلسفي ملاصدرا, خصوصاً در نسبت با كل نظريه او در باب ادراك نيازمند تبيين است؛ ثانياً, ملاصدرا مانند ساير فلاسفه اسلامي علم را اكتسابي مي‌داند. از آن جا كه فاقد شي نمي‌تواند معطي آن باشد و از طرفي نفس با ادراك هر صورتي واجد آن مي‌‌شود, با اين پرسش مواجه مي‌‌شويم كه نفس چگونه مي‌تواند علت و جاعل صور ادراكي باشد. پي‌گيري اين مسيله در آثار ملاصدرا مشخص مي‌‌كند آنچه غالباً به‌عنوان نظريه ادراك ملاصدرا فهميده و ارايه مي‌‌شود به صورتي است كه تبيين اظهارات گوناگون و متفاوت ملاصدرا در باب ادراك و جمع بين آنها را دشوار و بلكه ناممكن مي‌نمايد. دراين مقاله تلاش مي‌‌شود تبيين ديگري از نظريه ملاصدرا ارايه گردد و نشان داده شود نكته اساسي اين نظريه عمدتاً مورد توجه نبوده است. سپس بر اساس تبييني كه از ادراك, صورت مي‌‌گيرد مسيله مربوط به قيام صدوري پاسخ داده شود.

One of Mulla Sadraʹs thoughts on the subject of perception is that the subsistence of sensible and imaginal perceived forms by the mind is a subsistence of issuing (qiyam-e-soduri) and not subsistence of inhering (qiam-e-holuli). According to this idea our minds do not accept forms, but bring them to existence. To begin with, whatʹs the position of this idea in his theory of knowledge, and how does this thought cohere with his principles and philosophy? Secondly, he rejects innate knowledge for humans and acknowledges that we gain it. Therefore how can our mind that is to come by intelligible forms, creat them? In this article, by giving a different and not quite new account of Mulla Sadraʹs theory of knowledge, I deal with the problem of subsistence of issuing.