مطالعه تطبيقي مفهوم «اصل صحت» در تفسير قراردادها

A Comparative Study of the Conception of “Effectiveness Principle” in Interpretation of Contracts

يكي از مباحث مهم و در عين حال پيچيده حقوق قراردادها، حوزه تفسير است. تفسير قرارداد در واقع پل ارتباطي است بين عرصه نظري حقوق با آنچه كه در جهان خارج و در صحنه اجرا اتفاق مي‌افتد. هنر يك دادرس در اين است كه با استفاده از اصول و قواعد حاكم بر تفسير به رفع ابهام از قرارداد همت گمارد. نظام تفسير، قواعد و ابزارهاي خاص خود را دارد كه صرفاً بر اساس آن اصول، كشف اراده مشترك ميسر مي‌گردد. يكي از تكنيك‌هاي تفسير كه نقش بسيارممتازي در تبيين مفاد قرارداد و روشن ساختن مفهوم آن دارد، اصل صحت است. اصل صحت در قراردادها در حقوق اسلام و ايران (ماده 223 قانون مدني) مورد پذيرش قرار گرفته است. اين اصل كه به عنوان يك قاعده جهاني درقلمرو حقوق شناخته مي‌شود، در ديگر نظام‌هاي حقوقي و نيز كنوانسيون‌ها و رويه‌هاي قضايي بين‌المللي، صراحتاً مورد توجه قرار گرفته است. نكته حايز اهميت اين است كه بين مفهوم اصل صحت درحقوق ايران با آنچه كه در حقوق تجارت بين‌الملل حقوق كشورهاي غربي به عنوان اصل صحت در تفسير كه همان «عدم لغويت عبارات قرارداد» است، تفاوت اساسي وجود دارد. گر چه اكثر حقوق‌دانان ما بين اين دو مفهوم خلط كرده‌اند و برخي ديگر بين اين دو قاعده در حقوق ايران و ساير نظام‌هاي حقوقي تفاوت قايل شده‌اند، ليكن به نظر مي‌رسد اصل صحت در تفسير قراردادها در حقوق غربي كاملاً منطبق با اصل صحت مصطلح درحقوق ما نباشد بلكه تنها به عنوان يكي از آثار حقوقي آن شناخته مي‌شود. در اين پژوهش سعي شده است كه دو قاعده فوق، ارتباط بين آن‌ها و همچنين آثارحقوقي آن مورد مطالعه قرار گيرد.

One of the most important and complex issues of contract law is the isuue of interpretation. Indeed, interpretation of contract is the connecting bridge between the theoretical aspect of law and what happens in the outside world and the application arena. The art of a judge is to resolve the ambiguity of the contract by the use of principles and rules governing the interpretation. Interpretation system has its own rules and tools on the basis of which the discovery of the common intent is possible. One of the interpretation techniques that have very privileged role in defining the terms of the contract and clarifying its concepts is the principle of effectiveness. The principle of effectiveness has been accepted in Islamic and Iranian law (Article 223 Civil Code). This principle is recognized as a universal rule in other legal systems and international legal instruments and practices. The important point is that there is difference between the legal conception of the principle of effectiveness in Iranian law and what is found in international trade law and the law of western countries. It seems that the principle of effectiveness in interpretation of contract in western legal tradition is not completely compatible with its usage in our legal system. The present study tries to explore the said principle and its differing conceptions and the ensuing legal effects.