تركيب و مقدار بانك بذر خاك در يك بوم‌نظام‌‌ مرتعي و اراضي مرتعي مجاور با سابقه زراعت (بررسي موردي: مرتع‌هاي ييلاقي

Soil Seed Bank Size and Composition in a Rangeland and Two Adjacent Rangelands with Different History of Cultivation

تبديل بوم‌نظام‌‌هاي (اكوسيستم‌هاي) مرتعي به بوم نظام‌هاي ساده‌تر كه به واسطه تغيير در نوع كاربري آنها مي‌باشد، مي‌تواند باعث تغيير در ساختار و كاركرد بوم‌نظام‌‌ شود. شناسايي اثرات تغيير در كاربري بر اجزاي مختلف بوم‌نظام‌‌ براي شناخت ميزان تغييرات ايجاد شده به منظور ارزيابي پتانسيل احيا مجدد آنها اهميت دارد. اثر تغيير در كاربري اراضي مرتعي در ابتدا در پوشش گياهي نمايان شده كه با گذشت زمان مي‌تواند اين تغييرات به بانك بذر خاك منتقل شود. در اين مطالعه اثرات تبديل مرتع به زراعت بر بانك بذر خاك مورد بررسي قرار گرفت. نمونه‌گيري خاك در سه منطقه مجاور هم صورت پذيرفت، كه يكي به عنوان مرتع، و دو منطقه ديگر نيز مرتعي بوده، اما يكي در حال زراعت و ديگري پس از چندين سال زراعت رها شد. تركيب و مقدار بانك بذر خاك به روش جوانه‌‌زني نمونه‌هاي خاك در گلخانه تعيين شد. نتايج اين تحقيق موجب شناسايي 36 گونه در بانك بذر خاك شد. بين بانك بذر و پوشش گياهي در هر كدام از منطقه‌ها شباهتي وجود نداشت و پوشش گياهي غنا و تنوع بيشتري نسبت به بانك بذر داشت. تغيير در كاربري مرتع موجب تغيير در تركيب و مقدار بانك بذر خاك شد. تراكم بذر Stachys byzanthina و Dactylis glomerata به طور معني‌داري در اراضي تبديل شده افزايش يافت، اما تراكم بذر Urtica dioica و Acanthophyllum spp. به طور معني‌داري در اراضي تبديل شده كاهش نشان داد. جامعه گياهي موجود در بانك بذر سه منطقه نيز تفاوت معني‌داري داشته به‌طوريكه تركيب و مقدار بانك بذر منطقه زراعي متفاوت از دو منطقه ديگر بوده است. عمق خاك اثر معني‌داري بر تراكم بانك بذر داشته است. بيشتر بذر از عمق سطحي خاك جوانه زدند. ذخيره‌‌هايي از بذر برخي گونه‌هاي مرغوب مرتعي در خاك اراضي تبديل شده وجود دارد، اما در مقابل برخي گونه‌هاي نامرغوب مرتعي هم توانسته‌اند بانك بذر خود را در اراضي تبديل شده تقويت كنند.

Conversion of natural ecosystems due to land use changes can impact the structure and function of ecosystem. Determination of the rate and intensity of changes on different components of ecosystem is needed for evaluation of restoration potential. Land use changes can influence vegetation and these changes may reflect in soil seed bank. We studied the effect of rangeland conversion into arable lands on soil seed bank. Soil sampled from rangeland and two converted nearby land one still under cultivation and another is abounded. Soil seed bank composition and size were determined using germination method in the glasshouse. We found 36 species in soil seed bank. There were no similarity between vegetation and soil seed bank. Greater species richness and diversity were found in vegetation compared to soil seed bank. The results showed that land conversion influenced the soil seed bank composition and size. Seed bank density of Stachys byzontia and Dactylis glomerata significantly increased in converted lands whereas a significant decrease in the seed bank of Urtica dioica and Acantophyllum spp. was found in converted lands. Seed bank community also showed a significant difference among three sites. Here arable land was quite far from the other two areas. The effect of soil depth on seed bank vertical distribution was significant and greater numbers of seeds were found in the upper soil layer. We found some desired species in the soil seed bank of converted areas but still there are huge amount of undesirable species seeds in the seed bank.