راهكارهاي استفاده از اعتبار در حساب جاري در بانكداري اسلامي

The Ways of Using the Current Account Credit In Islamic Banking

واحدهاي اقتصادي دوگونه نياز مالي خود را از طريق بانك‌ها تامين مي‌كنند. نخست نيازهاي مالي متعارف و قابل برنامه‌ريزي كه به‌ طور معمول از تسهيلات عادي بانك‌ها استفاده مي‌كنند، دوم نيازهاي مالي غيرمتعارف يا مقطعي كه قابل برنامه‌ريزي نيست مانند كسري پرداخت به كاركنان، پيمانكار يا خريدهاي فوري مواد اوليه و ماشين‌آلات، اين نوع نيازها از طريق تسهيلات عادي قابل تامين نيستند. در بانكداري متعارف براي پاسخ به چنين نيازهايي از روش تسهيلات اعتبار در حساب جاري استفاده مي‌شود، بانك با تعيين سقف اعتباري براي مشتريان خاص، اجازه مي‌دهد در موارد نياز از آن اعتبار استفاده كرده بعد از رفع مشكل در اولين فرصت ـ حداكثر سه ماه ـ اصل و بهره اعتبار را به بانك بپردازند مطالعات تجربي نشان مي‌دهد كه اين شيوه از پرداخت تسهيلات، مشكلات زيادي از بنگاه‌هاي اقتصادي مرتفع كرده و از شكل‌گيري بحران‌هاي مالي آنها جلوگيري مي‌كند. بعد از اجراي قانون عمليات بانكي بدون ربا، به جهت ربوي بودن، اعتبار در حساب جاري از نظام بانكي حذف شد. لكن روشن است كه اين به معناي رفع مشكل واحدهاي اقتصادي نبوده و نياز به اعتبار در حساب جاري همچنان به قوت خود باقي بوده است. كارشناسان بانكداري اسلامي براي حلّ اين مشكل و پر كردن اين خلا با استفاده از عقود شرعي چون قرض بدون بهره، مضاربه عام و جاري، مشاركت، خريد و فروش وكالتي و خريد و فروش دين، راهكارهايي ارايه كرده‌اند، اين مقاله در صدد است با معيارهاي فقهي و اقتصادي، آن راهكارها را ارزيابي كند.

Economic units meet two kinds of their financial needs through bank. First, their conventional and programmable needs which are ordinarily met through general facilities of bank, and second the unconventional and emergency financial needs which are not programmable such as deficit in workers/contractor payment, urgent purchase of raw materials and machinery. Such needs could not be met through usual bank facilities. In conventional banking the credit in current account facility is utilized to answer such demands. By determining a credit ceiling for his especial clients, bank permits his client to make use of it, if he needs, and repay principal plus interest up to at most three months. Before passing the law of Riba-free banking, this facility was a current operation in Iranian banking system and was assigning to itself more than 14 percent of banking facilities. After implementing the aforementioned law, due to its non-Islamic nature, credit in current account was eliminated from the banking system. But definitely it did not mean the disappearance of such a need for economic units; and the need to credit in current account persisted. Islamic banking experts have set forth methods to solve the problem and fill the void by utilizing religious contracts like non-interest loan, general and current Mudarabah, Musharakah (profit sharing), delegation sale and purchase, and debt sale and purchase (discount). This paper tries to examine these methods with economic and jurisprudential criteria.