اثر درجه باز بودن تجارت بر سرعت همگرايي درآمد سرانه: شواهدي از گروه دي‌هشت

Impact of Trade Openness on Income Per Capita Convergence Speed: Evidence From D8 Group

يكي از سوالات اساسي پيش‌روي تيوري‌هاي اقتصادي اين است كه آيا امكان دارد شكاف درآمدي ميان كشورهاي غني و فقير كاهش يابد؟ اين سوال در ارتباط با يكي از قديمي‌ترين و جنجال برانگيزترين موضوعات در اقتصاد يعني فرضيه همگرايي درآمدي مي‌باشد. اين موضوع توسط مدل‌هاي رشد اقتصادي و همچنين قضيه برابر شدن قيمت عامل (FPE) پيش‌بيني شده است. مدل رشد نيوكلاسيك در چارچوب فروض استاندارد خود به ويژه بازده نزولي سرمايه، پيش‌بيني مي‌كند كه كشورهاي كمتر توسعه‌يافته با نرخ سريع‌تري رشد كرده و قادرند شكاف درآمدي ميان خود و كشورهاي توسعه‌يافته را كاهش دهند. همچنين بر اساس قضيه برابر شدن قيمت عامل، تجارت آزاد موجب برابر شدن قيمت عامل و در نتيجه، موجب برابري درآمد سرانه مي‌گردد. به علاوه در چارچوب مدل‌هاي رشد درونزا، تجارت مي‌تواند با افزايش انتقال و نشر تكنولوژي و ارتقاي نوآوري موجب تسريع رشد گردد. مطالعات معدودي درباره نقش تجارت بين‌الملل در همگرايي درآمدي صورت گرفته است. بر اساس برخي از مطالعات، كشورهاي با درآمد پايين‌تر بيش از كشورهاي داراي درآمد بالاتر از تجارت سود مي‌برند، بنابراين تجارت آزاد موجب همگرايي درآمدي مي‌شود و بر اساس مطالعات ديگر، تجارت آزاد شكاف درآمدي ميان كشورهاي ثروتمند و فقير را افزايش مي‌دهد. در مجموع، نتيجه قطعي درباره اثر تيوريك و تجربي درجه باز بودن تجاري بر همگرايي درآمدي بدست نيامده است. مقاله حاضر با بكارگيري مدل همگرايي - رشد و با استفاده از تكنيك قدرتمند پانل، اثر درجه باز بودن تجارت روي سرعت همگرايي درآمدي كشورهاي عضو دي هشت را طي دوره زماني (2004 - 1975) بررسي مي‌كند. نتايج تحقيق نشانگر اثر مثبت و معني‌دار درجه باز بودن تجارت روي سرعت همگرايي ميان كشورهاي گروه دي هشت مي‌باشد. بر اساس نتايج مقاله حاضر به نظر مي‌رسد كشورهاي دي هشت مي‌توانند با توسعه تجارت متقابل، شكاف درآمدي ميان خودشان را كاهش دهند. همچنين بر اساس نتايج مقاله حاضر، سرمايه انساني و فيزيكي اثر مثبت و معنادار بر رشد اقتصادي كشورهاي مورد بررسي دارد.

One of the main questions faced by economic theories is that whether it is possible to decrease income gap between rich and poor countries. This question relates to the oldest and most noisy subjects in economics, which is income convergence hypothesis. This is predicted by economic growth models and Factor Price Equalization (FPE) proposition. In the context of its standard assumptions specially decreasing return to capital, neoclassical growth model predicts that less developed countries grow faster than developed ones and are able to decrease the gap between developed countries and themselves. Also, based on FPE proposition, free trade equalizes factor price and thus per capita income. In addition, in the framework of endogenous growth model, trade may result in growth acceleration through increasing the rate of technology transfer and diffusion and innovation. Few studies have been done with regard to the role of international trade in income convergence. Based on some of these studies, lower-income economies benefit more from international trade than higher-income economies, which conclude that international trade causes income convergence. Based on some other studies, international trade increases income gap between rich and poor countries. In sum, there is no strong result in line with theoretical and empirical effect of trade openness on income convergence. Present paper examines trade openness impact on the speed of convergence for D8 members by using powerful panel data technique during time 1975-2004. Results indicate that trade openness has significant and positive effect on speed of convergence among D8 members. Based on the results of this paper, it seems that D8 members decrease income gap between themselves by developing mutual trade. Furthermore, based on the results obtained, physical and human capitals have positive and significant effect on economic growth of considered countries.