تحليل آماري پاي‌گاه اجتماعي زنان شاه‌نامه

Statistical Analysis of social standpoint of women in Shahnameh

زنان نيمي از پيكره هر اجتماع را در همه ادوار تشكيل مي‌دهند كه در مورد مقام آنان و جاي‌گاه و پاي‌گاه اجتماعي در همه حوزه‌ها اعم از علوم مختلف روان‌شناسي، جامعه‌شناسي، مردم‌شناسي، ارتباطات و... از جمله حوزه ادبيات هم‌چنان جاي مطالعه و بررسي وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف «شناخت پاي‌گاه اجتماعي زنان شاه‌نامه» تلاشي آكادميك است براي پاسخ به پرسش‌هاي زير: ـ زنان عصر ساساني در اثر ماندگار شاه‌نامه چه پاي‌گاه اجتماعي داشته‌اند؟ ـ كدام زنان از پاي‌گاه اجتماعيي بالاتر برخوردار بوده‌اند؟ ـ ديدگاه فردوسي (شاعر بنام عرصه ادبيات) به عنوان مرد جامعه مردسالارانه قرن 4 و 5 به مقام زن و جاي‌گاه او چگونه بوده است؟ جامعه آماري در پژوهش حاضر شامل همه زنان شاه‌نامه، اعم از زنان بنام و نقش‌آفرين و اثرگذار، زنان كم‌تاثير با نقش‌آفريني اندك و كم‌رنگ، ايزدبانوها و نيز زنان جادوست. جهت دقت افزون تحقيق و نيز ارايه مطالعه علمي نو، از ميان جمعيت آماري، دو گروه «زنان ايراني و غيرايراني»، به عنوان نمونه آماري انتخاب شده‌اند. (تاكنون پژوهشي در حوزه ادبيات بويژه در زمينه موضوعات شاه‌نامه و جاي‌گاه زن با اين نمونه آماري، انجام نشده است.) مقوله پاي‌گاه اجتماعي به عنوان تنها متغير پژوهش با دو مولفه «اعتبار اجتماعي ـ مشورت‌خواهي» مورد مطالعه و بررسي در خصوص نمونه آماري، قرار گرفته است. پس از گردآوري مطالعات و داده‌ها از طريق اسنادي ـ كتاب‌خانه‌اي، يافته‌هاي حاصل با استفاده از تكنيك «تحليل محتوا» مورد ارزيابي و تحليل و تفسير قرار گرفته است و در پايان، محقق به يك نتيجه‌گيري نهايي دست يافته است و آن اين‌كه: هر دو گروه زنان ايراني و غير ايراني با وجود جامعه مردسالار عصر ساساني «در قرن 4 و 5 هجري» داراي پاي‌گاه اجتماعيي نسبتاً خوب و بالا بوده‌اند، با ذكر اين نكته كه: زنان با مليت‌هاي غيرايراني در مقوله پاي‌گاه اجتماعي در مرتبه‌اي بالاتر نسبت به زنان ايراني قرار داشتند و از پاي‌گاه اجتماعيي بالاتر برخوردار بوده‌اند. كوتاه سخن آن‌كه؛ زنان شاه‌نامه فردوسي داراي پاي‌گاه اجتماعيي بالا و مناسب بوده‌اند.

The purpose of this article is to recognize the social standpoint of women in Shahnameh by answering the following questions: -What was the social standpoint of women in the Sassanid era in Shahnameh? -Among the women, who has occupied the highest social position? -What was Ferdousi’s standpoint towards women and her position as a man in a male-dominated society of the 4th and 5th century? The statistical society in this research includes all women in Shahnameh from renowned influential characters to less influential ones goddesses and witches. For more precision and also representation of new scientific data, among the statistical examples two groups Iranian women and non-Iranian ones have been chosen. Social standpoint, the only variant in this study with two features of social credit, and seeking consultation were analyzed. After collecting the data via library –documentary approach, using the method of “content analysis” the data was analyzed, interpreted and the final result was determined. Despite being in a patriarchal society at the time, both groups of women enjoyed high social position, the non-Iranian ones occupied slightly higher positions.