مطالعه تطبيقي پايگاه مردمي در سه جريان سياسي جنبش جنگل

Social basis of three Political Trends of Jangal Movement: a Comparative Study

جنبش‌هاي اجتماعي از موضوع‌هاي اصلي مورد توجه جامعه‌شناسي معاصر است تا جايي كه آلن تورن جامعه‌شناسي را علم جنبش‌هاي اجتماعي مي‌داند. در اين مقاله با اذعان به اهميت جنبش‌هاي اجتماعي و بررسي ابعاد نظري آن‌ها، ضمن سنخ‌شناسي جريان‌هاي سياسي مسلط در جنبش جنگل مختصات پايگاه و حمايت مردمي در اين سه جريان بررسي مي‌شود. پرسش اصلي اين است كه حمايت مردمي از جريان‌هاي سياسي جنبش جنگل چه مختصاتي داشت. در اين‌باره پايگاه مردمي سه جريان ملي ـ مذهبي، راست سازش‌كار و چپ در جنبش جنگل ذيل دو مولفه خاستگاه طبقاتي و گستره جغرافيايي به‌صورت تطبيقي بررسي مي شود. روش تحقيق تحليل اسنادي و روش گردآوري داده‌ها نيز كتابخانه‌اي است. نتايج به‌دست‌آمده نشان‌ مي‌دهد كه در بين اين سه جريان پايگاه مردمي جريان ملي ـ مذهبي انسجام و كارآيي بيشتري براي كاميابي جنبش جنگل داشت، اگرچه در دوره پاياني جنبش و براثر درگيري‌هاي درون‌گروهي تعداد و توان افراد آن كاهش يافت. علاوه‌بر‌اين جريان راست سازش‌كار براثر گسستگي ساختاري و ماهيت ايديولوژيكش، كه منجر به اتحاد نمي‌شد، فاقد پايگاه مردمي يكپارچه بود. جريان چپ نيز به‌علت وارداتي و نوظهور‌بودن ايديولوژي‌اش نتوانست در آن بازه زماني، پايگاه مردمي درخور اعتنايي ايجاد كند، بلكه به‌سبب تعارضات ارزشي با فرهنگ ايراني ـ اسلامي مردم منطقه، عملاً موجب كاهش حاميان مردمي جنبش جنگل يعني حاميان جريان ملي ـ مذهبي شد.

Social movements are among the main subjects of contemporary sociology so that sociologists like Alain Touraine introduce sociology as the science of social movements. This paper has a special concern for the importance of these social movements and their theoretical dimensions. It has addressed the Jangal movement, a very distinguished popular movement in contemporary Iran, as a case study and tried to present a typology of the main political trends which were active in this movement. At the same time, it attempts to draw an explanatory model capable of specifying the extension of the social bases of each trend. Bearing this in mind, the author distinguished three main trends in Jangal movement: religious-national, collusive rightist, and leftist. The social bases of these three essential trends have been analyzed according to two parameters: their social background and the geographical domain of them. The bulk of the data which have been the base of this analytical survey is gathered from scattered textual sources in different libraries. The results show that among the three main trends, the religious-national one has had the most degree of functionality and integration. However, in final phases of the movement’s activities and due to some internal dissents, this integral solidarity experienced a kind of exhaustion. In comparison, the collusive rightist part suffering a lack of integral unity and due to its ideology didn’t meet cohesion in its social base. So, it failed to attain a vast and strong popular acceptance. Finally, the leftist part failed to gain a considerable social base mostly because of its imported nature as well as strange ideology. Thus, it had a negative effect on the movement’s social base.