تحليل فرماليستي زبان عرفاني: لوازم و عواقب آن

A Formalistic Analysis of Mystical Language Foundations and Outcomes

بررسي زبان عرفان، همواره يكي از پژوهش هايي است كه از آغاز تكوين عرفان اسلامي و در سير تكاملي آن همواره در كانون توجّه محقّقان قرار داشته است. پس از بالندگي نظريّه پردازي در قرن بيستم و پيدايش نظريه فرماليسم، به جهت قدرت تحليلي و علمي اين نظريّه، بسياري از پژوهشگران به كاربست نظريه فرماليسم در حوزه هاي مختلف رغبت نشان دادند. امّا از آنجايي كه نظريّه فرماليسم اساساً در پي تبيين ادبيّات و كشف ساز و كارهاي برجسته سازي كلام به طور عام است، در اين اواخر شاهد به كارگيري اين نظريّه در بخش‌هاي مختلف ادبيّات و قلمرو عرفان اسلامي هستيم. كاربست اين ديدگاه در حوزه عرفان پژوهي چندان دقيق و كارآمد نبوده و به ناديده گرفتن حقايقي منجر شده كه در كارايي اين دسته از تحقيقات عرفاني خدشه وارد كرده است. اين مقاله بر آن است ضمن تبيين خاستگاه فكري اين نظريّه و ارايه ملزومات تحليلي آن، كاربست اين نظريّه را به طور خاص در حوزه عرفان پژوهي نقد و تحليل كند. روش به كار گرفته شده در اين تحليل، بنا به ضرورت، روش ساختارگرايانه است؛ روشي كه ضمن تحليل جز به جز عناصر يا نشانه ها در پي كشف سازوكارهاي تاليف عناصر و ساخت گزاره هاست

Mystical language has always been one of the most prominent fields of investigation since the very beginning of its evolution. It has also been taken deep into account not only by the mystics, but also by the researchers concerned. After the flourishing of theorising in the 20th century, and the emergence of the theory of Formalism, due to its analytical and scientific strength, many researchers expressed interest in using the Formalism theory in various fields. Hence, a formalistic analysis of mystical language might be able to show how language functions in specific fields including Islamic mysticism. Though clear-cut and scientific it is, formalistic analysis of mysticism in-deliberately closes its eyes upon a multitude of facts. Ignoring such facts, in turn, might lead to a lack of understanding of what mysticism actually is, and therefore reduces it to a mere linguistic phenomenon. This article tries to have a basic understanding of what formalists might call literariness along with a critical analysis of its application in the field of mysticism. Essentially, the methodology applied here is of a structural nature. This methodology focuses upon the single components of language and tries to find out how such components constitute a meaningful proposition in a mystical context, accordingly.