از «منطق الطّير» عطّار تا «جاناتان، مرغ دريايي» ريچارد باخ

From Attar’s “Conference of the Birds” to Richard Bach’s “Jonathan Livingston Seagull”

داستان‌ها، افسانه‌ها و اسطوره‌ها در ميان ملل مختلف، مولّفه‌هاي همانند و مشابهي دارند كه مي‌توان از زواياي متفاوتي آنها را مورد پژوهش قرار داد. جستجوي كمال و نمونه انسان آرماني از جمله اين مولّفه‌هاي مشترك است. منطق الطّير عطّار نيشابوري يكي از زيباترين آثار سمبوليك شرق در اين زمينه است كه مورد تاسّي بسياري از شاعران و نويسندگان جهان قرار گرفته است. ريچارد باخ ـ يكي از نويسندگان آرمان گراي مغرب زمين ـ تقريباً نمونه اي مشابه، يعني«جاناتان، مرغ دريايي» را ارايه كرده است.با توجّه به فاصله زماني بسيار بين اين دو اثر، اين مقايسه تطبيقي يك نوع تجزيه و تحليلِ در زماني است؛ نه همزماني. البتّه به لحاظ درون مايه عرفاني و پيچيدگي‌هاي داستاني، جاناتان به عظمت منطق الطّير عطّار نيست. آيا فلسفه فكري اين نويسنده متاثّر از عرفان شرقي و تفكّر عطّار است؟ ويا همانندي‌هاي اين دو اثر ادبي ـ عرفاني، حتّي اگر ريچارد باخ، منطق الطّير عطّار را نديده باشد؛ برخاسته از آرمان‌هاي مشترك فطري و ذاتي بين انسان‌ها و كاملاً طبيعي و باور كردني است؟ اين نوشتار تلاشي در جهت پاسخ دادن به اين پرسش‌هاست؛ افزون براينكه مقايسه اي تطبيقي بين دو اثر را در بر دارد. كليد واژه‌ها: منطق الطّير، عطّار نيشابوري، جاناتان مرغ دريايي، ريچارد باخ.

Stories, legends and myths in among various nations have similar factors which can be the subject of different researches and analysis. The search of perfection and model of ideal man is one of these factors. Truly Mantiq Al-tair by Attar-e-Neishaburi is the most beautiful symbolic works of the east in this field (search of perfection) which has been imitated by many of writers and poets in all around the world. Richard Bach – one of the idealist writers of the west – has presented almost a similar model named “Jonathan Livingston Seagull”. Certainly from the point of view of theme and the complexity of the story, it is not as great as Mantiq Al-tair by Attar. Is the philosophy of thinking of this writer affected by the theosophy of Attar and his thinking? Or the similarities of these two literary-mystic works, even if Richard Bach doesn’t have seen Mantiq Al-tair by Attar, have arisen from the common innate and inherent ideals among humans and are completely natural and believable? This writing is an effort to answer these questions. In addition it is a comparison between Mantiq Al-tair by Attar-e-Neishaburi and Jonathan Livingston Seagull by Richard Bach.