چندآوايي و منطق گفتگويي در نگاه مولوي به مساله جهد و توكّل با تكيه بر داستان شير ونخچيران

Polyphony and Dialogism in Mowlavi`s attitude to Jahd o Tavakol with emphasis on Shir O Nakhchiran story

مثنوي مولوي، درياي بيكران و پر رمز و راز از جويبارهاي مفاهيم ناب است كه با هدف ترسيم و تحقّق زندگي مطلوب براي به بار نشستن نهال استعدادهاي انسان كمال‌مند سروده شده است. رازوارگي و رمزگونگي مثنوي تنها در عرصه برخورداري از تجربه‌هاي خاصِّ عرفاني و مفاهيم اسرار آميز الهي نيست كه بر مخاطب پديدار مي‌شود، كه شيوه و شگرد مولوي در چگونگي بيان مفاهيم كلامي، فلسفي و عرفاني كه بحث‌هاي درازدامني را سبب گشته‌اند، رمز و راز آن را دو چندان كرده است. در اين ميان، «جهد و توكّل» از آن گونه مفاهيم متقابلي است كه مولوي در باب آن، ديدگاه ثابتي ارايه نداده است. برخورد چندگانه مولوي در داستان‌ها و حكايت‌هايي كه به جهد و توكّل اختصاص داده است، جلوه‌اي چندآوايانه بدان بخشيده است. اين پژوهش برآن است، ديدگاه مولوي را در باب مساله جهد و توكّل در داستان شير و نخچيران از منظر نظريّه چندآوايي و منطق گفتگويي باختين بازكاود. فرضيّه پژوهش بر اين امر استوار است كه مولوي در داستان مزبور به شيوه چندآوايي به جهدو توكّل نگريسته است. اين پژوهش، به روش توصيفي- تحليلي، بر اساس يافتن تقابل‌هاي دوگاني و اصل همزيستي تضادها و روابط گفتگويي آنها كه تلفيقي از روش ساختارگرايان در جستجوي تقابل‌هاي دوگاني و عنصر غالب همزيستي تضادها در چندآوايي باختين است، صورت گرفته است.

Mowlavi`s Mathnavi is such a mysterious and boundless sea that it is full of pure conceptions. It has been composed to emanate the desired life for creation of an ideal human. It is boundless, because it is full of pure Gnostic, philosophical and Kalami arguments, as well as social conceptions. It is mysterious, because from every perspective it shows off a unique aspect. Being mysterious is not just in enjoyment of special Gnostic experiments and divine mysterious conceptions that are shown to addresses, but Mowlavi`s method in expressing the conceptions that have caused continuing discussions in Gnosticism, philosophy have reduplicated the secrets of Mathnavi. Jahd o Tavakol are binary oppositions that Mowlavi hasnʹt presented a constant point of view about them. Molavi`s multiple treatment in stories, which he has allocated to “Jahd o Tavakol,” have given a polyphonic aspect to Mathnavi. This article examines Mowlavi’s viewpoint about Jahd o Tavakol in Shir O Nakhchiran story from side of Bakhtin`s dialogism and polyphony theory viewed by combining structured approach in finding the context opposition and coexistence inception of reciprocities and to show that Mowlavi has looked at Jahd o Tavakol in polyphonic way.