تحليل نمادينگي آتش در اساطير برمبناي نظريّه همترازي و رويكرد نقد اسطوره اي (با تمركز بر اساطير ايران و شاهنامه فردوسي)

Interpretation of Fire Symbolization through the Homeostasis Theory and Mythological Criticism (with Special Attention on Persian Mythology, Ferdowsi’s Shahnameh, and Comparative View)

نقد اسطوره اي، يكي از رويكردهاي اصلي نقد ادبي معاصر است كه بر شالوده يافته هاي علوم روان شناسي، انسان شناسي و تاريخ تمدّن به وجود آمده، به ويژه بيشترين تاثيرات را از نظريّات يونگ درباره "ناخودآگاه جمعي" و "كهن الگو"ها پذيرفته است كه از روان شناسي او با روان كاوي تحليلي و از روش تحليل او از اساطير، با عنوان «اسطوره شناسي تحليلي» ياد مي كنند. در اين جستار، با اين رويكرد، به بررسي نمادينگي عنصر آتش پرداخته شده است. فرض ضديّت جوهري و وحدت نهايي ميان عناصر متضاد، نتيجه فرافكني محتويّات ناخودآگاه در موضوعات بيروني، در جهت غلبه بر طبيعت است و در اين ميان، آخشيج آتش صاحب نقش‌هايي شده است كه در اساطير و ادب جهان و از جمله شاهنامه فردوسي نمود دارد و آنها را مي توان در دو بخش تقسيم بندي كرد: در اين اساطير، عنصر آتش- به عنوان آخشيج فرازين و واسطه ميان آسمان و زمين- از يك سو، نمادي از ظهور و تجلّي ملكوت معنا در عالم مادّي و مظهري از طبيعت روحاني است و در سويه متقابل خود، مظهري از قهر و خشم و شكوه عالم لاهوت (آتش دوزخ) و مرحله‌اي هراسناك از سوختن و گداختن است كه گذر از آن (آزمون آتش)، مرحله‌اي از تشرّف و عروج به مقامي بالاتر را درخود نمادينه كرده است.

Mythological criticism is one of the main methods of contemporary literary criticism that has been based on findings of contemporary psychology and anthropology and history of civilisation, has been influenced particularly by the theories of Carl Gustav Jung, about the “collective unconscious” and “archetypes” that his psychology has been called analytic psychology, and his analytic method for mythology has been referred to as “Analytic Mythology.” In this paper, we observe the symbolism of fire in myths, with this approach. The opposition and the projection of formation of homeostasis between the elements is a result of psychological projection of collective unconscious contents on environmental subjects, in order to overcome on the nature. Meanwhile, there are the roles for the fire that it are observed in the world of mythology, including in the Ferdowsi’s Shahnameh and they are divided into two parts: First, in mythology, element of fire, as a higher element and the intermediate in between heaven and earth, is a symbol of the appearance of divine transfigure and eminence of a spiritual material in the world. Second, it is a symbol of heavenly power and object of the All-Powerful God’s torture (fire of hell), which this stage is a terrible and torrid shibboleth (the shibboleth of fire), that should be passed to a higher stage