كردارشناسي گرشاسپ در گذاراز اسطوره به حماسه و تاريخ

Behavioural Analysis of Garshaspʹʹs Myth from Epic to History

گرشاسپ از روزگار اوستا تا دوران تدوين متون تاريخي كهن و حماسه هاي ملّي ايران، مسيري دراز آهنگ را پيموده است. اژدها كشي و ديواوژني و ديگر كردارهاي اين پهلوان اساطير كهن ايراني، بخش مهمّي از مضامين پهلواني مندرج در اوستا را تشكيل مي دهد، امّا با ورود به قلمرو متون ادب پهلوي، بنا به عللي چون پري كامگي و اهانت به آتش، بخشي از فرّ و فروغ اوستايي خود را از دست داده و در ايران عهد اسلامي نيز در اغلب متون تاريخي و حماسه هاي ملّي - جز گرشاسپ نامه– رنگ باخته است. در اين جستار به توضيح و تبيين كردار شناسي گرشاسپ از اسطوره تا حماسه و تاريخ پرداخته و به اين نتيجه رسيده ايم كه مهم ترين دلايل اين رنگ باختگي و حضور كم رنگ گرشاسپ در حماسه هاي ملّي و متون تاريخي اين است كه در گذار از اسطوره به حماسه در شاهنامه و اغلب متون حماسي به سه شخصيّت مستقل (سام، نريمان و گرشاسپ) تبديل و برخي داستان هاي رستم جايگزين اساطير گرشاسپي شده است. بعلاوه سيماي گناهكارانه گرشاسپ (پري كامگي، اهانت به آتش مقدّس و خوارداشت آيين مزديسنا) در برخي متون پهلوي، جهان پهلواني دربار ضحّاك در گرشاسپ نامه و برخي متون تاريخي، و تلاش فردوسي براي جاودانه كردن رستم به عنوان جهان پهلوان و نگهداشت نظم و وحدت داستاني شاهنامه، از دلايل مهمّ اين رنگ باختگي است.

Garshasp has peregrinated an agelong path from Avesta epoch to the time of preparation of old historical context and Iran’s national epic. Garshasp, who is the unique hero of Iran’s old mythology, that his brave acts, such as killing the Dragon and ogre lobbing are important parts of the heroic themes included in the Avesta, through the advent of Pahlavi literary context because of reasons such as fairies deception and outrage against fire, has lost a part of his honour and Avestaʹs shining. In frequently historical context and national epic in the Islamic epoch of Iran, except for Garshasbnameh – it has disappeared due to the neglect of Garshaspʹs myth by the formulators of deity books, priest’s shrug which affected Esfandiarʹs closeness to Samʹs family, Garshasp’s athletics in Zahhakʹs crown, etc. In this paper we try to explain and determine the quality of the event.