آسيب‏شناسي شرح‏نويسي بر متون ادب فارسي

Pathology of Commentary in Persian Literary Texts

امروزه شرح‏ها نزد خوانندگان و علاقه‏مندان به متون ادبي از نقش و جايگاه ويژه‏اي برخوردارند. اهمّيّت روزافزون شرح‏ها در فرايند فهم مخاطبان از آثار ادبي و رونق بازار شرح‏نويسي، به‏ويژه در دهه‏هاي اخير، باعث شده است تا شارحان مختلفي با سطح دانش و توانايي متفاوت، به كار شرح‏نويسي بر متون بپردازند كه نتيجه آن آشفتگي بازار شرح‏نويسي در اين دوره است. اين نوشتار با هدف سامان‏دهي به بخشي از مباحث شرح‏نويسي، درصدد است تا با بررسي شروح منتشر شده در دهه‏هاي گذشته، مهم‌ترين نقاط ضعف آنها را بررسي و تحليل نمايد. به همين منظور، بيش از 250 مورد از شرح‏هايي كه در فاصله سال‏هاي 1300 تا 1387 به رشته تحرير درآمده‏اند، مورد مطالعه و بررسي قرارگرفته‏اند و تلاش شده است تا مهم ترين آسيب‏ها و مشكلات موجود در آنها، طبقه‏بندي، توصيف و تحليل شوند و در پايان، ويژگي‏هاي شرح مطلوب و شارح خوب، بيان گردد. اين مقاله، مهم ترين نقاط ضعف شروح را با ذكر شواهد از شروح گوناگون، در هفت محور كلّي مورد بررسي قرار مي‏دهد: 1- كاستي‎‏هاي محتوايي؛ 2- رويكرد نامناسب در شرح؛ 3- ناهماهنگي ساختار ظاهري شرح با نوع اثر و اهداف شارح؛ 4- كم‏‏توجّهي به دانسته‏‏هاي مخاطبان؛ 5. دقيق نبودن يا نادرستي توضيحات 6- بيان پيچيده و زبان نارسا؛ 7- نارسايي مقدّمه‏ها.

Today commentary work has a significant role and place among the readers of Persian literary texts and those interested in them. The growing importance of commentary works in helping the readers understand and popularity of commentary works, notably in recent decades, has caused different commentators with different knowledge level and abilities to write comments and foster this disorganized market. This study intends to investigate the published commentary works in the past decades, analyze their week points. To do so, over 250 works, which have been written and published between 1300 AP (circa 1921 AD) and 1387 AP (circa2008 AD) and an attempt has been made to classify, describe, and analyze their most important problems and week points, and at the end, the most important items of best commentary and best commentators have been explained. This article intends to analyz the most important problems and week points of commentary works, which can be summarized in seven broad categories: 1) content shortcomings; 2) inappropriate approach; 3) incongruence between the structure of commentary work and type of the work and the commentatorʹs objective; 4) lack of attention towards the readership; 5) carelessness and incompetency of the commentator; 6) complex statement and insensible language; 7) inaudibility of introductions.