بررسي تقابل حقيقت و واقعيت در تاريخ بيهقي بر مبناي تحليل گفتمان

A Study of the Contrast between Truth and Reality in Tarikh-e Bayhaqi Based on Discourse Analysis

گفتمان يا گفتمان هاي جامعه عصر ابوالفضل بيهقي با امكانات گسترده زباني (گفتار و نوشتار) و غيرزباني (زمينه‌ها و عوامل اعتقادي، اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي و...) تاثير همه جانبه‌اي بر افكار، اعمال و سخنان شخصيت‌هاي حاضر در تاريخ بيهقي داشته اند. ابوالفضل بيهقي با وجود آن‌كه راوي رويدادهاي آن دوره است، يكي از افراد حاضر در گفتمان تاريخ بيهقي است و افكار و سخنانش تحت تاثير گفتمان هاي آن دوره بوده است. دقت در افكار و سخنان بيهقي در نگرش به حاكميت غزنويان و شخص سلطان، نشان مي دهد در كلام او دوگانگي وجود دارد. در اين مقاله، براي تبيين نقش بيهقي در گفتمان تاريخ بيهقي، با محوريت وجود دوگانگي در سخنان بيهقي، تقابل حقيقت و واقعيت در كلام بيهقي و وجود اين تقابل در نگرش او به حكومت و شاه بررسي مي‌شود. در اين بررسي، نحوه استفاده بيهقي از ايديولوژي در مشروعيت‌بخشي به حاكميت غزنوي و نقش ذهن خودآگاه و ناخودآگاه او در نگرش به شاه و منصب او تحليل مي‌شود. نتايج اين بررسي نشان مي‌دهد دوگانگي در كلام بيهقي ناشي از «فراخواني» و تاثيرپذيريِ او از جانب دو گفتمان متضاد است.

The discourse or discourses of the society of Abolfazl-e Bayhaqiʹs epoch with the extensive verbal (speech and writing) and nonverbal (religious, convictional, social, political, cultural, and economic contexts and factors) potentialities, have left a great impact on thoughts, actions and words of the characters in Tarikh-e Bayhaqi. Although Bayhaqi is the narrator of the events, he himself is a character present in the discourse of Tarikh-e Bayhaqi, and as such, under the influence of the dominant discourse(s) of the period Attending to the words and thoughts of Bayhaqi concerning his attitude towards Ghaznavidʹs sovereignty, and the Sultan himself, reveals that there is a dichotomy in his discourse. This paper attempts to examine the opposition between truth and reality in Bayhaqiʹs discourse and its impact on his attitude towards the government and the king, in order to unveil Bayhaqiʹs role in the discourse of Tarikh-e Bayhaqi, pivoted around the aforementioned dichotomy in his discourse. In this study, the manner of Bayhaqiʹs deployment of "ideology" to legitimize the rulership of Ghaznavids, and the role of his conscious and unconscious mind in his attitude towards the king and his status will be analyzed. The results of this study show that the dichotomy in Bayhaqiʹs words emanate from the Interpellation and impressionability of the two opposed discourses.