بررسي انديشه‌هاي پارادكسيكال (متناقض) در شعر ناصرخسرو

The Study of Paradoxical ideas

پارادوكس واژه‌اي اروپايي است كه در دوره معاصر به مباحث ادب فارسي وارد شده‌ است و آن را «تناقض‌نمايي» و اخيراً «پادنمايي» معني كرده‌اند و در دو زمينه شعري و فكري يا مفهومي قابل بررسي است. آن‌چه ‌امروز بيش‌تر زير عنوان «تناقض‌نمايي» در شعر و ادب فارسي مورد تحقيق واقع شده، زمينه شعري آن است كه ذيل «بديع معنوي» در فنون و صنايع ادبي و به عنوان يك «فنّ ادبي» يا به تعبير امروزي‌تر، «آرايه ‌ادبي» تعريف مي‌شود. امّا آن‌چه ما بدان پرداخته‌ايم از اين مقوله نيست و در اين زمره نمي‌گنجد. حتّي نمي‌شود آن را «تناقض نمايي» معني كرد، بلكه بايد صراحتاً آن را «تناقض» ناميد. ما تناقض‌گويي‌ها و تضادهاي فكري، اعتقادي، ادّعايي شاعران را در اين مقاله مورد نقد و ارزيابي قرار داده‌ايم، بدين صورت كه نه تنها «آرايه» يا «فنّ ادبي» محسوب نمي‌گردد، بلكه بطور كلّي از اين مقوله خارج بوده و در دامنه مباحث «نقد ادبي» گنجانيده مي‌شود. مباحثي كه در حوزه تحقيقات ادبي ما، متاسفانه غريب مانده و كم‌تر مورد توجه قرار گرفته و بدان پرداخته شده‌ است، در صورتي‌كه ‌اين گونه تحقيقات، اتّفاقاً، بيش‌تر به سرمايه‌هاي فكري نيازمند است و نيز بيش‌تر به پويايي جريان فكر و انديشه كمك مي‌كند. هم‌چنين موجب تحوّل و دگرگوني در بينش و نگرش شخص محقّق و نيز مخاطبان آن تحقيق مي‌گردد.

Paradox is a European term which has entered the Persian literary discussions in the contemporary period and it has been defined as paradoxicality and in two poetic and conceptual contexts can be studied. Mostly what is today comes under paradoxicality in Persian literature and poetry is the poetic context referred to as figures of thought and is considered as a literary device. However our concern in this article is not of this genre and it should be called merely paradox. We have criticized and assessed the paradoxes, conflicts of ideas, beliefs, and claims of poets in this article. Therefore discussions in this article are regarded within the domain of literary criticism, an area which is rarely appreciated in our literary research whereas more attention should be devoted to analysis, interpretation and evaluation of works of literature.