تصوير جامعه در اشعارسيد اشرف الدين گيلاني «نسيم شمال»

The image of society in the poetry of Seyyed Ashraf al- Din Gilani “Nasim Shomal”

جامعه شناسي ادبيات يكي از جديدترين حيطه‌ها در جامعه‌شناسي است. در اين حوزه ‌اوضاع و احوال ديني، اخلاقي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و ايدولوژيك جامعه در ارتباط با ادبيات مورد بررسي قرار مي گيرد. در چارچوب اين حوزه به تحليل اشعار سيد اشرف الدين گيلاني، يكي از شعراي محبوب دوره مشروطيت پرداختيم. در اين دوره در ادبيات شاهد مفاهيمي جديد چون «وطن»، «دولت»، «ملّت»، «آزادي»، «قانون» و. . . . هستيم. اگرچه برخي از اين كلمات قبلاً نيز در اشعار بچشم مي خورد، اما با كاربرد مدرن آن‌ها كه برآمده‌ از انديشه‌هاي نوين مشروطه خواهي و حاكميت مردم است بر مي‌خوريم. ديوان «نسيم شمال» از آن جهت انتخاب شد كه تصور مي شود با توجه به كم سوادي غالب ايرانيان در آن زمان، مردم اشعاري را كه آهنگين بوده و به خصوص سبك محاوره‌اي داشته به‌تر به حافظه سپرده و تحت تاثير انديشه‌هاي آن قرار مي‌گرفتند. سيداشرف الدين گيلاني از ميان مردم و از خطه شمال برخاسته بود، تمام عمر با مردم و در ميان مردم زيست و از احوال و دغدغه‌هاي زندگي آنان اطلاع كامل داشت و به همين دليل بخوبي توانست با آنان ارتباط برقرار نمايد. از آن جا كه يكي از موضوع هايي كه جامعه‌شناسي ادبيات بدان مي پردازد، بررسي بازتاب اوضاع و احوال اجتماعي در پديده‌هاي ادبي است در اين پژوهش ابتدا وقايع زمان مشروطيت را در سه مقوله اجتماعي، سياسي و اقتصادي طبقه‌بندي كرديم، سپس محتواي اشعار ديوان را در اين مقوله‌ها قرار داديم، از انطباق مضامين ديوان با وقايع تاريخي به ‌اين نتيجه رسيديم كه شاعر، وجدان آگاه زمانه خود بوده‌ است و نابساماني‌ها، اميدها، اختلافات طبقاتي، فقر، مشكلات خانوادگي و . . . را بخوبي در اثر خود منعكس كرده‌ است.

The Sociological approach to literature is one of the newest fields in sociology. In this field, the religious, moral, social, economical, political and ideological ambience of society in connection with literature is investigated. Within this framework the poetry of Ashraf al-Din Gilani, a popular poet of the constitutional period is analyzed. New concepts such as home, government, nation, freedom, law are abundant in this period. Although some of these words were seen in poetry in the past, yet we are confronted with a modern application of them which arose from the new ideas of constitutionalism and dominance of people. Nasim Shomal’s poetry has been chosen because it is thought that due to low level of literacy of most Iranians in that period people could better memorize the poems since they were rhythmic and had a conversational style and people were better influenced by their contents. Gilani came from the North, lived among and with people and was well aware of the peoples’ lives and their preoccupations hence he could very well relate with them. In this article, first we have divided the events in the constitution period into three parts in terms of social, political and economical aspects, and then we have classified the themes of the poems of his Divan accordingly. The concordance of the themes with the historical events reveals that the poet was conscious of his time and he has very well reflected inconveniences, hopes, class differences, poverty, family problems, and etc in his poetry.