منطقه‏گرايي در سياست خارجي ايران

Regionalism in Iranʹʹs Foreign Policy

اين مقاله به بررسي اهميت «منطقه‏گرايي» در سياست خارجي ايران در خاورميانه مي‌پردازد. بعضي از ديدگاه‌هاي موجود ويژگي‌هاي ساخت قدرت و سياست در ايران را به‏گونه‌اي مي‏دانند كه هرگونه ايتلاف و همكاري سياسي – امنيتي، اقتصادي و فرهنگي را در سطح منطقه اي دشوار مي‏سازد. با اين همه، سخن نويسنده در اين مقاله اين است كه تغيير و تحولات سياسي، امنيتي و ژيوپليتيك در سطح منطقه خاورميانه بعد از حوادث 11 سپتامبر، جايگاه منطقه‏گرايي را در سياست خارجي ايران تقويت كرده است. در اصل ارزش استراتژيك و نقش ايران در تقويت مولفه‌هاي منطقه‌اي به مولفه‌هايي نظير دولت ملي قوي، هويت ژيوپليتيك و ايديولوژي پوياي شيعي مرتبط است. از اين ديدگاه، نويسنده به تعريف دو مفهوم «منطقه‏گرايي سنتي» و «منطقه‏گرايي جديد» در رويكردهاي سياست خارجي ايران مي‌پردازد كه هر يك با نگاه متفاوتي سعي در تامين منافع و امنيت ملي ايران دارند. نويسنده نتيجه مي‌گيرد كه جمهوري اسلامي ايران بايد با بازتعريف مولفه‌هاي قدرت ملي خود در سطح منطقه‌اي، به حل معضلات استراتژيك سياسي- ‌امنيتي با قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي از جمله آمريكا بپردازد و از آن طريق روند تثبيت فرصت هاي اقتصادي و توسعه پايدار را به جريان بياندازد.

This paper deals with the importance of regionalism in Iranʹs foreign policy. Some of the existing outlooks view the characteristics of Iranʹs power structure and politics in such a way that make any security-political, economic and cultural coalition and cooperation difficult in the region. But the author holds that political, security and geopolitical changes in the Middle East region after the September 11th events have reinforced the place of regionalism in Iranʹs foreign policy. Indeed, Iranʹs strategic value and role in boosting regional factors are related to such factors as strong nation-state, geopolitical identity and dynamic Shii ideology. In this relation, the author defines two concepts of traditional regionalism and new regionalism in Iranʹs foreign policy orientations, each of them seeking to secure Iranʹs national interests and security with a different outlook. The author concludes that the Islamic Republic of Iran has to resolve political-security dilemmas with trans-regional powers including the United States by redefining elements of its national power at the regional level, establishing economic opportunities and sustainable development.