اثر تنش خشكي قبل و بعد از گلدهي بر روند تجمع ماده ي خشك دانه‌ها در 4 رقم زمستانه ي گندم آبي

Effect of Drought Stress at Pre and Post-anthesis on Dry Matter Accumulation of Grains in Irrigated Winter Wheat

بررسي الگوي توزيع مواد فتوسنتزي و پر شدن دانه در گندم در شرايط تنش خشكي بسيار حايز اهميّت است. به‌منظور بررسي رابطه ي بين تنش خشكي و پر شدن دانه ها و همچنين عملكرد ارقام مختلف، تعداد 4 رقم گندم MV17 (پاكوتاه)، الوند، شهريار (نيمه پاكوتاه) و توس (پابلند) در يك آزمايش مزرعه‌اي مورد مطالعه قرار گرفتند. آزمايش به‌صورت كرت هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي (تنش خشكي به‌عنوان كرت اصلي و ارقام به‌عنوان كرت فرعي) با سـه تكرار اجرا شد. تنش خشكي شامل T1: حذف يك نوبت آبياري قبل از گلدهي (50-35 زادوكس)، T2: آبيـاري كامل تا ده روز بعد از گلدهي و قطع آن تا رسيدگي كامل (70 زادوكس به بعد) و T3: تيمار شاهد (آبياري كامل) بود. در شرايط تنش قبل از گلدهي بيشترين عملكرد را رقم الوند با 2728 كيلوگرم در هكتار (14/29% كاهش نسبت به تيمار شاهد) و كمترين با 1979 كيلوگرم در هكتار، رقم توس (82/43% كاهش) داشتند. در رقم پابلند توس تغييري در سرعت پر شدن دانه در تنش قبل از گلدهي حاصل نشد. در تيمار تنش خشكي بعد از گلدهي سرعت پر شدن دانه در رقم توس كاهش پيدا كرد. در تنش بعداز گلدهي (70 زادوكس به بعد) طول مدت پر شدن در رقم MV17 افزايش و در رقم توس كاهش داشت. رقم الوند علي رغم دارا بودن بيشترين سرعت رشد، كمترين طول دوره ي رشد و بيشترين عملكرد (3850 كيلوگرم در هكتار) را داشت. نتايج در اين آزمايش نشان داد كه رشد دانه در ارقام پاكوتاه، نيمه پاكوتاه و پابلند در اثر تفاوت در طول دوره ي فعال پر شدن دانه، وزن نهايي دانه و نيز سرعت پر شدن دانه اختلاف معني‌داري دارند و كاهش سرعت رشد دانه موجب افزايش طول دوره ي رشد و در نهايت كاهش وزن دانه و عملكرد گرديد.

Investigating assimilate contribution and grain filling pattern in winter wheat is importance under drought stress condition. This study was conducted to evaluate the relationship between drought stress on grain filling and yield of 4 cultivars including MV17 (dwarf), Alvand, Shahryar (semi-dwarf) and Toos (tall). Experimental design was randomized complete block with three replications. Drought stress assigned to main plots and cultivars to sub plots. Growth curve sampling started at 7 days after anthesis with 4 days interval. In pre-anthesis drought stress Alvand produced highest yield, while it was 29.14% less than control treatment. The yield of Toos cultivar was lowest at pre-anthesis drought stress. Rate of grain filling of Toos cultivar did not change at pre-anthesis drought stress. Drought stress treatment at post-anthesis decreased rate of grain filling in all cultivars as compared to control, but it was significant only Toos c.v. In pre-anthesis drought stress grain filling duration increased in Alvand but decreased in Toos. Alvand with higher rate of grain filling produced highest grain yield (3850 kg/ha). It can be concluded that, drought stress decreases grain filling duration and rate of grain filling.