اثر رژيم هاي مختلف آبياري و كود دامي بر ميزان عناصر، درصد اسانس و تركيبات شيميايي آن در زيره‌سبز

The Effect Different Irrigation Regimes and Animal Manure on Nutrient, Essential Oil and Chemical Composition on Cumin

به منظور بررسي اثر تنش خشكي و مصرف كود دامي بر ميزان عناصر غذايي، اسانس و اجزاي شيميايي آن در دانه گياه دارويي زيره سبز، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در مزرعه ايستگاه تحقيقات كشاورزي زهك از توابع شهرستان زابل انجام شد. تيمارهاي آزمايش شامل: دفعات آبياري در سه سطح (2، 3 و 4 بار آبياري در مراحل همزمان با كاشت، پس از استقرار كامل، مرحله ي آغاز گلدهي و مرحله ي شروع پر شدن دانه) و كود دامي در دو سطح (عدم مصرف و مصرف 20 تن در هكتار كود دامي) بود. شاخص هاي شيميايي اسانس با دستگاه كروماتوگرافي گازي (GC) اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه دفعات آبياري بر ميزان عناصر سديم، كلسيم، منيزيم، آهن، فسفر و پتاسيم به طور بسيار معني‌داري موثر بود؛ در حالي كه بر ميزان منگنز، روي و مس تاثير معني‌داري نداشت. بيشترين مقدار عناصر سديم، كلسيم و منيزيم و كمترين ميزان پتاسيم، فسفر و عناصر كم‌مصرف در تيمار دو بار آبياري بدون مصرف كود دامي مشاهده شد. مصرف كود دامي تاثير معني‌داري بر ميزان عناصر مورد مطالعه به جز سديم نداشت. برهمكنش كود دامي و دفعات آبياري به طور معني‌داري بر درصد اسانس و ميزان شاخص هاي شيميايي آن موثر بودند. بيشترين ميزان كومين‌آلدهيد و پاراسيمن و كمترين ميزان بتاپينن، گاماترپينن و آلفاپينن در تيمار سه ‌بار آبياري با‌ مصرف كود دامي به دست آمد. نتايج آزمايش حاكي از وجود يك رابطه ي مكمّلي بين تركيبات اصلي اسانس زيره سبز تحت شرايط تنش رطوبت و عناصر غذايي خاك مي‌باشد.

To study the effects of water stress and animal manure on nutrients concentration, essential oil percentage and its chemical components in Cuminum cyminum, an experiment was conducted at the Agricultural Research Station of Zahak, Zabol, during 2003–2004 in a randomized complete block design arranged in factorial with four replicates. Treatments were there irrigation (I1: two times irrigation, I2: three times irrigation and I3: four times irrigation) and two animal manure levels (F1: no manure and F2: 20 ton/ha manure). The chemical composition of the essential oil was examined by gas- chromatography (GC) and GC-MS. The effect of water stress on Na, Ca, Mg, Fe, P and K percentages was significant but its effect on Mn, Zn and Cu was not significant. I1F1 had maximum of Na, Ca, Mg and minimum of micro nutrients. Using of animal manure was not effected on nutrients. The effect of water stress and animal manure were significant on essential oil and its chemical compositions. I2F2 had the highest of cuminaldehyde and ?-cymene and the lowest of B-pinene, ?-terpinene and ?-pinene. Result showed that there is a correlation among the main components of cumin essential oil under water and mineral stress.