تعيين مدل شايستگي منابع آب در مراتع نيمه استپي فريدونشهر با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي

Determine water resources accessibility for sheep grazing by GIS techniques (Case study: Feraidunshahr rangeland in Isfahan province)

بسياري از مراتع كشور در مناطق خشك و نيمه خشك قرار دارند و حفاظت و استفاده صحيح از منابع آبي موجود اهميت زيادي دارد. كمبود آب، يا زيادي آن و يا عدم دسترسي به آن در مرتع به استفاده غيرصحيح از اين منبع با ارزش منجر خواهد شد. هدف از اين بررسي تعيين شايستگي مرتع با در نظر گرفتن دسترسي دام به منابع آبي با استفاده از تكنيك سيستم اطلاعات جغرافيايي است. براي همين منظور بعد از انتخاب منطقه مورد مطالعه در منطقه فريدونشهر واقع در دامنه هاي زاگرس مركزي ايران، با استفاده از نقشه‌هاي توپوگرافي 1:50000، نقشه‌هاي رقومي 1:25000 و همچنين بازديد‌هاي صحرايي از منطقه، محدوده اراضي مرتعي از ساير كاربري‌ها تفكيك گرديد. بعد از بررسي پوشش گياهي، تيپ‌بندي پوشش به روش فيزيونوميك- فلوريستيك(Physiognomic-Floristic System) انجام گرفت و براي تمامي منابع آبي موجود در منطقه، مختصات جغرافيايي به وسيله دستگاه GPS ثبت شد. در محيط نرم افزار GIS پس از تهيه نقشه DEM منطقه، نقشه شيب تهيه گرديد. براي تهيه نقشه نقاط هم‌فاصله از منابع آب، ابتدا موقعيت منابع آب به صورت يك نقشه نقطه‌اي تهيه گرديد و سپس با توجه به موقعيت منابع آب در سامان‌هاي عرفي، نقاط هم‌فاصله از منابع آب در هر سامان عرفي تهيه شد. در نهايت نقشه نقاط هم‌فاصله از منابع آب تمام سامان‌هاي عرفي با هم جمع شد و نقشه نقاط هم‌فاصله از منابع آب براي كل منطقه تهيه گرديد. بر اساس نتايج بدست آمده از مدل شايستگي فاصله از منابع آب حدود 81/13144 هكتار (معادل 64/71 درصد) از مراتع منطقه در طبقه شايستگي خوب (1S)، 11/4684 هكتار (معادل 53/25 درصد) در طبقه شايستگي متوسط (2S)، 25/517 هكتار (معادل 81/2 درصد) در طبقه غير شايسته و هيچ سطحي از اراضي منطقه در طبقه شايستگي كم (3S) قرار نگرفت. به طور كلي از نظر منابع آب مشكل جدي در منطقه مشاهده نشد، فقط در برخي مناطق دوري از منابع آب و شيب زياد سبب كاهش و يا محدوديت شايستگي منابع آب گرديد.

Most of Iranian rangelands occur in semi-arid and arid regions, so protection and proper utilization of water resources is very important in this country. Water deficit or water accessibility is correlated with its proper utilization in these rangelands. That is why water is one of the most valuable ecosystem components in this country. The aim of this study was to determine range suitability with regard to livestock accessibility to water resources in rangeland by GIS application techniques. After selection of the study area in Fereidunshahr region in central Zagros in Iran, topographic (scale 1:50000) and digital maps (scale1:25000) were used to separate rangeland from other land uses such as agriculture. Work unit in rangeland studies is vegetation types, so in the first stage the vegetation types were identified and classified by Physiognomic-Floristic systems. The geographic location of all water resources in the area were identified and recorded by GPS device. The DEM map was created by GIS software and then the slope map was obtained. Based on the available data, points with the same distance from water resources were mapped for each customary order. Finally the overall map of the points with the same distance from water resources was created for the whole region. Based on results from the suitability model of water resources, 13144.81 hectares (equivalent to 71.64 percent) had good suitability (S1), 4684.11 hectares (equivalent to 53.25 percent) located in the class of medium suitability (S2), 517.25 hectares (equivalent to 2.81percent) were classified as non-suitable and no area was classified in low suitability class (S3).