بررسي وضعيت خشكسالي ها در استان خراسان رضوي

Drought Assessment in Khorasan Razavi Province

خشكسالي داراي سه مشخصه‌ي شدت، مدت و وسعت است و براي بررسي اين پديده‌ي طبيعي لازم است سه مشخصه‌ي مذكور مورد ارزشيابي قرار گيرد. بيشتر شاخص‌هاي معتبر جهاني مانند شاخص استاندارد بارندگي ، دهك ها و پالمر به منظور آشكارسازي شدت و مدت خشكسالي طرّاحي شده اند و براي تعيين وسعت خشكسالي-ها، استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و پهنه بندي مناطق هم شدت، بسيار مفيد و ضروري است. در اين تحقيق، شاخص درصد از بارش ميانگين، جهت پهنه بندي شدت و خطر خشكسالي استفاده شده است. هم چنين به منظور بررسي و محاسبه‌ي وضعيت و اثر خشكسالي بر منابع آب زيرزميني، سري هاي زماني طولاني مدت يك ساله (1385) و دو ساله (85-1384) براي تعيين شاخص SPI مورد استفاده قرار گرفت. همچنين ميزان بارندگي هر ايستگاه در دوره هاي برگشت خشكسالي مختلف، جهت بررسي اثر خشكسالي بر بيلان آب استان تعيين شد. به طور كلي، بر اساس نقشه هاي پهنه بندي مجموع درصد خشكسالي بر اساس شاخص درصد از نرمال، نتيجه گرفته شده است كه بيش از نيمي از مساحت استان در 32 تا 40 درصد دوره‌ي آماري دچار خشكسالي بوده اند. همچنين، نقشه هاي پهنه بندي ميانگين بارش سالانه در دوره هاي بازگشت مختلف نشان مي دهد كه قسمت هايي از شهرستان-هاي تربت حيدريه، گناباد، خواف و كاشمر بدترين وضعيت را خواهند داشت. بر اساس مطالعه‌ي سري هاي زماني يك ساله و دو ساله مشخص شده است كه بارندگي هاي مناسب در شش ماهه‌ي پاياني سال 1385، نتوانسته است تاثير مهمي بر وضعيت آب در استان خراسان رضوي داشته باشد و خشكسالي هاي آن را در دوره هاي طولاني تر از يك سال برطرف نمايد. همچنين، اثرات وقوع يك دوره‌ي خشكسالي با بارندگي هاي بعدي جبران نشده و براي جبران خسارات، به مديريت ويژه اي نياز است.

There are three important aspects of drought, which have to be assessed: intensity, duration and extent. Most of authentic world indexes, such as Standard Precipitation Index (SPI), Percent of Normal (PN), deciles and Palmer Drought Severity Index (PDSI) were designed to clarify intensity and duration of drought. Geographical Information System (GIS) is a very useful tool to determine droughtʹs extent and zoning the iso-intensity regions. In this investigation, PN index was used for zoning droughtʹs intensity in Khorasan Razavi Province. Also long-term time series were used to assess and calculate droughtʹs effects on water resources. Based on PN zoning maps, it can be concluded that more than half of case studyʹs area was faced drought in 32-40% of investigation periods. Also yearly precipitation in different return periodʹs maps shows hardest situation in Torbat-heidarieh, Gonabad, Khaf and Kashmar. Results of time series showed that considerable rainfall of autumn and winter of 1385 did not have any important influence on water resources in Khorasan Razavi Province and therefore could not compensate this regionʹs drought for more than one year period and special management is needed to remove damages.