تبعيد اقبال السلطنه ماكويي در جنگ جهاني اول : نمونه اي از مداخلات روس ها در امور در امور داخلي ايران

Exile of Eghbal al-Saltane-ye Makouʹʹie in the First World War: One Instance of the Interference of Russians in the Internal Affairs of Iran

مرتضي قلي خان اقبال السلطنه ماكويي در طول حكمراني خويش ( 1277/1302 خ ) ، به سبب موقعيت خاص ماكو در مجاورت با روسيه و عثماني روابط نزديكي با اين دو قدرت سياسي به ويژه روس ها برقرار نمود تا قدرت خويش را در اين ناحيه از ايران تحكيم بخشد ، او در اين سياست ادامه دهنده راه اجداد خويش بود . موقعيت سردار ماكو در آغاز جنگ جهاني اول به علت ورود عثماني و روسيه به جنگ بسيار حساس شد ، اين امر به دليل مجاورت ماكو در مرز اين دو قدرت و نقش اين شهر به عنوان پل ارتباطي ميان اين دو كشور بود . اقبال السلطنه با توجه به مسافرتي كه قبل از جنگ به برلين داشت و با تبليغات اتحاد اسلام از يك سو و از طرفي ديگر با تحريكات شديد عثماني ها در ميان اكراد منطقه كه قدرت نظامي سردار را شكل مي دادند و حملات آنها به منافع روسيه ، براي حفظ منافع خود در آغاز جنگ جهاني به عثماني ها گرايش يافت و اين عمل خود را در اشكال مختلف به ويژه در جلوگيري از امتداد خط آهن تبريز – جلفا تا ماكو نشان داد . اين سياست سردار سبب سو ظن روس ها و تبعيد وي به تفليس گرديد . دولت روسيه به ويژه بعد از قرارداد 1907م. شمال ايران را جز مناطق تحت نفوذ خود مي دانست و هر اقدامي كه در اين ناحيه بر عليه منافع خود مي ديد به سركوب آن اقدام مي كرد . ضعف دولت مركزي ايران به حدي بود كه به حكام و متنفذين شمال ايران اجازه مي داد كه روابط گسترده اي با روس ها برقرار كنند و دولت روسيه با بهره گيري از اين ضعف ايران و وابستگي قدرتمندان شمال به خود ، به خويشتن اجازه مي داد كه مخالفين خود در اين منطقه از جمله سردار ماكو را تبعيد نمايد . با تبعيد حاكم ماكو تلاش دولت ايران براي بازگرداندن وي به نتيجه نرسيد تا اينكه روس ها وي را بعد از دو ونيم سال تبعيد ، به ايران بازگرداندند . او بعد از بازگشت به ايران و به دنبال عقب نشيني روس ها از خاك ايران به علت انقلاب 1917 م روسيه ، سياست گرايش به عثماني را به شكل ملموس تري ادامه داد . او در اين گام ، دولت عثماني را در سركوب ارامنه ياري كرد و شرايط لازم را براي عبور عثماني ها به آن سوي ارس براي مقابله با آنها فراهم كرد . اين اقدامات وي تاييدي بر گرايش وي به عثماني در آغاز جنگ جهاني بود ، گرايشي كه به مانند گرايش اغلب ايرانيان به متحدين در طول جنگ به اشكال مختلف سركوب شد و به نتيجه مشخص نرسيد .

Morteza Gholi Khan Eghbal al-Saltane-ye Makouʹie, in accordance with the special situation of Makou in its proximity to Russia and the Ottoman Empire, created close relationships during his reign with these two political powers, especially Russia, in order to strengthen his own power in this region of Iran. He followed his predecessor’s policy. At the beginning of the First World War, the situation of Makou became very sensitive due to the entry of Russia and the Ottoman Empire into the war. This was due to the proximity of Makou to the border of those two powers, and the role of this city as the intermediary bridge between those two powers. With regard to his journey to Berlin before the war, the propagation of Islamic unity and on the other hand, intensive persuasions of Ottomans among the Kords of the region (which composed their military power) and their attack on the revenues of Russia, Eghbal al-Saltane favored the Ottmans at the beginning of the World War to maintain his revenues. He expressed this stance in different ways, especially by avoiding extension of the Tabriz-Jolfa railroad as far as Makou. This policy of ruler made the Russians umbrageous and resulted in his exile to Teflis. After the exile of Makou’s ruler, the attempts of the Iranian government to bring him back remained abortive. The Russians returned him to Iran after two and half years of exile. Following this return, and the retreat of Russia from Iran due to the Russian revolution (1917), he continued the policy of favoring the Ottomans more unambiguously. This policy maintained and emphasized favoring the Ottomans by him at the beginning of the world war, but did not achieve a useful result and was repressed, like the tendency that most of Iranians had toward allied parties during the war.