ارزيابي ژنوتيپ‌هاي نخود (Cicer arietinum L.) از نظر تحمل تنش خشكي

Evaluation of Chickpea (Cicer arietinum L.) Genotypes for Drought Tolerance

در اين بررسي واكنش بيست ژنوتيپ نخود به تنش خشكي در مزرعه دانشكده كشاورزي دانشگاه رازي در سال زراعي 86- 1385 مورد بررسي قرار گرفت. آزمايش در قالب طرح بلو‌ك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و در دو شرايط تنش آبي و بدون تنش انجام شد. نتايج تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين‌ها اختلاف معني‌داري را بين ژنوتيپ‌ها از نظر بيشتر صفات نشان داد. حد‌اكثر عملكرد در شرايط تنش و بدون تنش به ژنوتيپ X96TH41K4 تعلق داشت. ضرايب تغييرات ناشي از تنش خشكي نشان داد كه بيشترين آسيب ناشي از تنش خشكي مربوط به ميزان عملكرد دانه بود كه نسبت به شرايط بدون تنش 46/62 درصد كاهش نشان داد. تنش در مورد صفات درصد پوكي غلاف، پايداري غشاي سلولي، كلروفيل بر اساس واحد اسپد و ميزان پرولين اثر مثبت نشان داد. نتايج تجزيه رگرسيون قدم به قدم در شرايط بدون تنش نشان داد كه مهم‌ترين عوامل موثر بر عملكرد روز تا رسيدگي، ميزان آب نسبي، آب نسبي از دست رفته و درصد پوكي غلاف بودند كه 51 درصد از تغييرات عملكرد دانه را توجيه كردند. در شرايط تنش، آب نسبي از دست رفته، تعداد غلاف در بوته و پايداري غشا سلولي 52% از تغييرات عملكرد را توجيه كردند. همبستگي مثبت و معني‌داري بين ميانگين عملكرد و زيست توده، شاخص برداشت، وزن صد دانه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، آب نسبي از دست رفته و شاخص تحمل تنش در شرايط تنش مشاهده شد. تجزيه خوشه اي ژنوتيپ‌ها را در چهار گروه متفاوت طبقه‌بندي كرد و X96TH41K4 به عنوان متحمل‌ترين ژنوتيپ در يك گروه مجزا قرار گرفت.

Responses of twenty chickpea genotypes to drought stress were evaluated in the farm of College of Agricultutre, Razi University, Kermanshah, Iran in 2006-2007. The experiment was carried out in randomized complete block design with three replications under two water stress and non-stress conditions. The results showed significant differences among the genotypes for most of the traits. Maximum yield in stress and non-stress conditions belonged to genotype X96TH41K4. Coefficient of variation resulted from drought stress revealed that most of the damage resulted from drought stress related to seed yield which showed 62.46% reduction compared to nonstress condition. Drought stress exhibited positive effects on unfilled pod percentage, cell membrane stability, SPAD, chlorophyll and proline content. The Stepwise regression analysis in non-stress condition showed that the most effective factors on the yield were days to maturity, relative water content, relative water loss and unfilled pod percentage which justified 51% of seed yield variation, while in stress condition, relative water loss, number of pod per plant and cell membrane stability justified 52% of seed yield variation. Positive significant correlation was observed between mean yield and most of the trails. Cluster analysis classified the genotypes into four different groups so that the genotype X96TH41K4 as the most tolerant genotype was discriminated in a separate group.