تنوع ژنتيكي نخود زراعي تيپ كابلي (Cicer arietinum L.) ايران بر اساس صفات زراعي و نشانگر RAPD

Genetic Variation in Iranian Chickpea (Cicer arietinum L. Kabuli Type) Based on Agronomic Traits and RAPD Marker

در مطالعه حاضر 105توده نخود كابلي دريافت شده از بانك ژن گياهي ملي ايران به همراه پنج رقم شاهد (آرمان، جم، هاشم، بيونيج و ILC-482) در قالب طرح آگمنت در سال‌هاي زراعي 1385 و 1386 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه رازي كرمانشاه كاشته شدند. تجزيه واريانس صفات اندازه‌گيري شده نشان داد كه عملكرد بوته، تعداد شاخه‌هاي اوليه و شاخص برداشت به ترتيب با 89/22‌، 2/22 و 49/19 درصد بيشترين تغييرات ژنتيكي در بين توده‌هاي نخود را داشتند. عملكرد دانه با صفات شاخص برداشت و عرض كانوپي همبستگي مثبت و معني‌داري داشت. نتايج تجزيه به عامل‌ها به روش حداكثر درست‌نمايي نيز شش عامل پنهاني را شناسايي كرد كه جمعاً 82/75 درصد از كل تنوع داده‌ها را توجيه كردند. براي ارزيابي تنوع ژنتيكي توده‌ها و ارقام شاهد با استفاده از 26 آغازگر تصادفي RAPD الگوي باندي DNA تكثير شد كه از تعداد 564 قطعه‌اي كه در كل توده‌ها و ارقام توليد شد 321 قطعه چند‌شكل بودند. تعداد باندهاي چندشكل از 15 تا 28 به ازا هر آغازگر متفاوت بودند و اطلاع بخش‌ترين مكان ژني مربوط به آغازگر D12 بود. مقادير PIC بين 09/0 تا 66/0 و شاخص نشانگر بين 26/5 تا 27/41 در هر آغازگر بود. توده‌هاي شماره 86 و 85 بيشترين تشابه (97%‌) و توده شماره 20 و رقم ILC-482 كمترين تشابه (68?) را داشتند. تجزيه خوشه‌اي توده‌ها و ارقام را در ده گروه مجزا گروه‌بندي كرد. تعدادي از زير گروه‌هاي درون خوشه‌هاي اصلي با مقادير بالاي بوت‌استرپ تاييد شدند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه نشانگر مولكولي RAPD قادر است چندشكلي نسبتاً قابل قبولي را نمايان سازند و تنوع ژنتيكي موجود در توده‌ها مي‌تواند براي افزايش پايه ژنتيكي برنامه‌هاي به‌نژادي نخود مفيد باشد.

One hundres five accessions of Kabuli type chickpea received from National Plant Gene Bank of Iran, Karaj, with five check cultivars (Arman, Jam, Hashem, Bivanij and ILC- 482) were grown on the basis of augment design during 2006 and 2007 in research field of College of Agriculture, Razi University, Kermanshah, Iran. Based on ANOVA, coefficient of variations for chickpea seed yield, number of primary branches and harvest index were 22.89, 22.2 and 19.49, respectively. Correlation analysis indicated positive and significant correlation between seed yield with harvest index and canopy width. Factor analysis identified six factors, accounting 75.82 % of total variations. In RAPD analysis with 26 random primers, 564 bands were amplified that 321 of them were polymorph. Nnumber of polymorphic bands ranged from 15 to 28 per primer and the most informative loci was D12. Polymorphic information content (PIC value) ranged from 0.09 to 0.66 and marker index (MI) ranged from 5.26 to 41.27 per primer. A maximum genetic similarity value of 0.97 was observed between accessions No. 85 and 86 and a minimum similarity value of 0.68 between accession No. 20 and ILC-482. ‌‌Clustering analysis classified the chickpea accessions and cultivars into 10 major groups and the number of the subgroups were strongly supported by high bootstrap value. The results showed that RAPD molecular marker can reveal relatively acceptable polymorphism and genetic variation detected in this study can be useful for enhancing the genetic base of breeding programs.