تعيين مكان كروموزومي و رابطه بين شاخص‌هاي مزرعه‌اي و آزمايشگاهي تحمل به خشكي در لاين‌هاي داراي دو كروموزوم اضافي گندم- جو

Chromosomal Localization and Relationship Between Field and Laboratory Indices of Drought Tolerance in Wheat-Barley Disomic Addition Lines

به منظور تعيين مكان كروموزومي ژن‌هاي كنترل‌كننده تحمل به خشكي در جو و رابطه بين شاخص‌هاي مزرعه‌اي و آزمايشگاهي تحمل به خشكي آزمايشي در سال زراعي 1383-در ايستگاه سرارود، كرمانشاه انجام شد. لاين‌هاي داراي دو كروموزوم اضافي گندم- جو (Ch.s\Barley) كه از مركز بين‌المللي تحقيقات كشاورزي در مناطق خشك (ايكاردا) با تركيب كروموزومي (2+42= n2) و علايم اختصاريH 1،H 2، H 3، H 4، H 5، H 6 و H7 (به ترتيب كروموزوم‌هاي شماره1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7) جو، به همراه والددهنده كه در اين پژوهش جو رقم Hordeum vulgare L. Betzes)) با تركيب كروموزومي (14x=2n=2) و والد گيرنده با گندم بهاره چيني (Chinese Spring) با تركيب كروموزومي (42x=6n=2) به همراه رقم گندم نان سرداري و جو سرارود-1 به عنوان شاهد در سه تكرار با استفاده از طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در مزرعه و طرح كاملاً تصادفي در آزمايشگاه مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس اختلاف معني‌داري را براي شاخص جوانه‌زني (PI)، طول ريشه (RL)، طول كوليوپتيل (CL)، عملكرد در شرايط بدون تنش (Yp) و عملكرد در شرايط تنش (Ys) نشان داد. مقايسه ميانگين‌ها نشان داد كه اكثر مكان‌هاي ژني كنترل‌كننده تحمل به خشكي بر روي كروموزوم‌هاي H4 و H5 قرار گرفته‌اند. ارتباط بين شاخص‌هاي مزرعه‌اي (STI) و آزمايشگاهي (GSI) تحمل به خشكي مشخص كرد كه GSI را مي‌توان به عنوان يك شاخص انتخاب سريع تحمل به خشكي به كار برد. نتايج حاصل از نمودار سه بعدي و تجزيه كلاستر نيز اين احتمال را كه بيشتر مكان‌هاي ژني كنترل‌كننده تحمل به خشكي در جو بر روي كروموزوم‌هاي H4 و H5 قرار گرفته‌اند تاييد كرد.

To determine chromosomal localization and relationship between field and laboratory indicators of drought tolerance, an experiment was conducted in 2003-2004 cropping season at Sararood agricultural research station, Kermanshah, Iran. Seven genotypes of wheat-barley disomic addition lines provided by International Center for Agricultural Research in Dryland Areas (ICARDA), their donor and recipients together with barley (cv. Sararood-1) and bread wheat (cv. Sardari) checks were grown in a RCBD in field and a CRD in laboratory with three replications. The results of analysis of variance exhibited highly significant differences for promptness index (PI), root length (RL), coleoptile length (CL), yield potential (Yp) and stress yield (Ys). Mean comparison indicated that drought tolerance attributes were related to chromosomes 4H and 5H. Relationship between field (STI) and laboratory (GSI) indicators of drought tolerance showed that GSI can be considerd as an early selection criterion for drought tolerance. Three –D plot and cluster analysis also confirmed that most probably the genes controlling field and laboratory characteristics of drought tolerance in barley might be located on chromosomes 4H and 5H.