تغييرات تراكم، پراكنش فضايي و نمونه‏برداري دنباله‏اي جمعيت شكارگرهاي مهم شته‏خوار در مزارع گندم منطقه‎ي گرگان

Density, Spatial Distribution and Sequential Sampling of Main Aphidophagous Predators in Winter Wheat Fields of Gorgan, Northern Iran

به منظور مطالعه‏ي تغييرات تراكم و پراكنش فضايي و نيز طراحي يك برنامه‏ي نمونه‏برداري دنباله‏اي با دقت ثابت براي جمعيت شكارگرهاي مهم شته‏‏خوار، طي دو فصل زراعي 1385 و 1386 با استفاده از تور حشره‏گيري از مزارع گندم پنج ناحيه‏ي مختلف در اطراف گرگان به صورت هفتگي نمونه‏برداري به عمل آمد. با استفاده از شاخص‏‏ها و مدل‏هاي مختلف، پراكنش فضايي جمعيت شكارگرها برآورد شد و به كمك نمونه‏برداري دنباله‏ايِ مدل گرين، تعداد نمونه‏ي لازم و معادلات خطوط تصميم‏گيري به منظور برآورد ميانگين جمعيت آن‏ها محاسبه گرديد. جمعيت كفشدوزك‏هاي هفت‏نقطه‏اي (L. Coccinella septempunctata) و شطرنجي (Propylea quatuordecimpunctata L.) و مگس‏هاي سيرفيد Eupeodes corollae (Fabricius) و Episyrphus balteatus (De Geer) به ترتيب 75/18، 25/14، 54/41 و 02/6 درصد از جامعه‏ي شكارگرها را به خود اختصاص دادند. به استثناي مگس E. corollae، ضرايب تيلور سه شكارگر ديگر با عدد يك اختلاف معني‏داري نداشتند و پراكنش جمعيت آن‏ها از نوع تصادفي بود. برازش پراكنش جمعيت شكارگرها با مدل پواسون نيز نشان داد كه توزيع فضايي جمعيت آن‏ها در بيش‏تر تاريخ‏هاي نمونه‏برداري از نوع تصادفي بود. بر اساس نتايج نمونه‏برداري دنباله‏اي، تعداد نمونه‏ي لازم جهت قطع خطوط تصميم‏گيري به دو عامل تراكم جمعيت و دقت مورد انتظار بستگي داشت، به طوري كه در دقت 25/0، تعداد نمونه‏ي لازم جهت برآورد ميانگين جمعيت كفشدوزك C. Septempunctata از 400 عدد در تراكم 033/0 به 41 عدد در تراكم 6/0 و تعداد نمونه‏ي لازم براي برآورد ميانگين جمعيت كفشدوزك P. quatuordecimpunctata از 775 عدد در تراكم 02/0 به 10 عدد در تراكم 8/1 كاهش يافت. تعداد نمونه‏ي لازم جهت برآورد ميانگين جمعيت مگس‏هاي E. corollae و E. balteatus نيز بر حسب تراكم جمعيت آن‏ها به ترتيب بين 4 تا 400 و 57 تا 175 عدد نوسان داشت. به طور كلي، استفاده از تور حشره‏گيري در تراكم‏هاي بالاي جمعيت،‏ روش مقرون به صرفه‏اي مي‏باشد، اما در تراكم‏هاي پايين جمعيت، رسيدن به دقت 25/0 مستلزم برداشتن تعداد زيادي نمونه است. توصيه مي‏گردد كه دقت و سودمندي روش تور حشره‏گيري با ساير روش‏هاي نمونه‏برداري مقايسه گردد تا بهترين روش جهت نمونه‏برداري از جمعيت شكارگرهاي شته‏‏‏خوار در مزارع گندم مشخص شود.

In order to investigate density fluctuation and spatial distribution of the main aphidophagous predators and develop a fixed-precision sequential sampling plan, a weekly sweepnet sampling was conducted at five winter wheat fields in Gorgan region in northern Iran, during two growing seasons of 2006 and 2007. Spatial distribution of the predators was described by fitting data to Poisson (random) distribution, as well as by calculating three dispersion indices. A sequential sampling plan was also developed using the fixed-precision method of Green for estimating the mean density of predatorsʹ population. Four species of Coccinella septempunctata L., Propylea quatuordecimpunctata L., Eupeodes corollae (Fabricius) and Episyrphus balteatus (De Geer) comprised 18.75, 14.25, 41.54 and 6.02 percent of the predatorsʹ community, respectively. For all predators, with the exception of E. corollae, the parameters b of Taylor’s power law did not differ significantly from one, indicating that populations of them exhibited random spatial distribution. Fitting population’s frequency data to distribution models also showed that Poisson (random) distribution provided a good fit to the population frequencies during most of the wheat growing season. Sequential sampling results showed that the number of sample units required to stop sampling was depended upon mean population abundance and desired level of precision. So that, for C. septempunctata, at density of 0.033-0.6 adult/10 sweepnet and precision level of 0.25, the required sample size ranged from 400 to 41 sweepnets. At the same time, for P. quatuordecimpunctata, at density of 0.02-1.8 adult/10 sweepnets, the required sample size ranged from 775 to 10 sweepnets. For E. corollae and E. balteatus, required sample size ranged from 4 to 400 and 57 to 175 sweepnets, respectively. Regarding number of sample units, at high density of predators, sweepnet sampling was a cost-effective method to estimate predatorsʹ population density, whereas at low population levels, sweepnet sampling was a time-consuming method and a quite large sample was required to achieve the desired precision of 0.25. Therefore, we recommend the comparison of precision and efficiency of sweepnet with other sampling procedures to determine the best sampling method for estimating population density of predators in wheat fields.