تغييرات جمعيت كرم ساقه‌خوار برنج Chilo suppressalis Walker (Lepidoptera: Pyralidae) در موسسه تحقيقات برنج مازندران

Population Fluctuations of Chilo suppressalis Walker (Lepidoptera: Pyralidae) in Rice Research Centre of Mazandaran

كرم ساقه‌خوار برنج (Chilo suppressalis Walker) از آفات كليدي گياه برنج در شمال ايران مي‌باشد. با توجه به اهميت آگاهي از تغييرات جمعيت در مديريت آفات، بررسي تغييرات جمعيت اين آفت در مزارع برنج بخش مركزي استان مازندران (ايستگاه تحقيقاتي برنج آمل) طي سال‌هاي 1384 و 1385 انجام شد. اولين شب‌پره‌‌هاي نر و ماده‌ در فصل زراعي 1384 به ترتيب در بيستم و سي‌ام ارديبهشت و در سال 1385 به ترتيب در دهم و بيستم ارديبهشت در طبيعت مشاهده شدند. اولين دستجات تخم و لاروهاي آفت به ترتيب در دهم و بيستم خرداد 1384 جمع‌آوري گرديدند. اين آفت داراي سه نسل در بخش مركزي مازندران بود كه اوج تراكم حشرات كامل نسل اول آن در سال زراعي 1384 در بيستم خرداد، نسل دوم در سي‌ام تير و نسل سوم در اوايل شهريور و در سال زراعي 1385 به ترتيب پانزدهم خرداد، سي‌ام تير و بيست و پنجم مرداد مشاهده گرديدند. بر اساس نتايج پژوهش در سال زراعي 1384،‌ تراكم جمعيت شب‌پره‌هاي نر و ماده در نسل‌هاي اول و سوم تفاوت معني‌داري با يكديگر نداشتند اما بيشترين تراكم جمعيت شب‌پره‌‌هاي نر و ماده متعلق به نسل دوم بود، در حالي كه در سال زراعي 1385 پروانه‌هاي نسل اول تراكم بالاتري نسبت به نسل‌هاي دوم و سوم داشتند. بيشترين تعداد دستجات تخم شمارش شده در سال زراعي 1384 مربوط به نسل اول 6 ±22 دسته تخم و براي نسل‌هاي دوم و سوم به ترتيب 4 ±14 و 3 ±11 عدد شمارش گرديد. نتايج بررسي‌ها در سال زراعي 1384 نشان داد كه طول دوره‌ي رشد و نمو نسل اول حدود 40 روز و براي نسل‌هاي دوم و سوم به ترتيب 20 و 25 روز و اين ارقام در سال زراعي 1385 به ترتيب 40، 30 و 20 روز بود. بررسي تعداد شب‌پره‌‌هاي نر و ماده‌ي شكار شده از ارديبهشت تا شهريور 1384 نشان داد كه اگرچه در ابتداي ظهور نسل‌هاي اول و دوم، تعداد نرها نسبت به تعداد ماده‌ها بيشتر بود، اما به تدريج تعداد ماده‌ها افزايش يافته و در نهايت نسبت جنسي در تمام نسل‌ها به نفع ماده‌ها بود. در اين پژوهش، تاثير شرايط آب و هوايي روي تغييرات جمعيت مراحل مختلف زيستي كرم ساقه‌خوار برنج نيز مورد ارزيابي قرار گرفت.

Striped rice stem borer, Chilo suppressalis Walker (Lepidoptera: Pyralidae) is a major pest of rice in northern Iran. Regarding to the importance of population dynamics studies in pest management programs, the population fluctuations of C. suppressalis was studied in central part of Mazandaran province (Rice Research Centre of Mazandaran) during 2005-2006. The male and female moths were firstly observed in 9th and 19th May 2005, and 29th April and 9th May 2006, respectively. The first egg masses and larvae were collected in 30th May and 10th June 2005, respectively. C. suppressalis had three generations in central part of Mazandaran province, which the peak of density was observed at 9th June, 20th July, 23rd August, respectively in 2005, and 5th June, 20th July and 16th August in 2006. The highest population density of both males and females moths in 2005 was observed in the 2nd generation, while the first generation had the highest population density than the 2nd and 3rd ones in 2006. The highest population density of egg masses was counted for the 1st generation (22±6 egg masses), and were 14±4 and 11±3 egg masses for the 2nd and 3rd generations, respectively. The generation time in 2005 was 40, 20, and 25 days for the 1st, 2nd and 3rd generations, respectively, and 40, 30, and 20 days in 2006. Captures of moths in light traps through 20th April until 20th August 2005 indicated that the male counts were more than the females at the beginning of the first and second generations, but the sex ratio gradually deviated toward females. In this research, the climatesʹ effect on the population fluctuations of different life stages of C. suppressalis was evaluated too.