بررسي تطبيقي «فنا» و «نيروانا»در آموزه‌هاي بودا، كارلوس كاستاندا و مولانا

Comparative study of Annihilation and Nirvana in Mowlana, Buddha and Carlos Castanada’s teachings

بر مبناي معرفت‌شناسي سنّتي، آدمي قادر بود از راه حواس و به مدد روش‌هاي تجربي، اشيا را چنان كه هست، بشناسد و به واقعيّت پي ببرد. پس از نظريه كانت در معرفت‌شناسي كه بعد از او پذيرش عام يافته است، معلوم شد كه معرفت، دستاورد تعامل عين و ذهن است و عامل شناسا (سوژه)، در موضوع شناسايي (ابژه) تصرّف‌هايي دارد و ما با «نمود» اشيا سروكار داريم، نه با «بود» اشيا. ما نمي‌توانيم به واقعيت، آن‌گونه كه هست برسيم، بلكه تنها مي‌توانيم واقعيت را آن‌گونه كه مي‌نمايد، بشناسيم. به عبارت ديگر ما با «فنومن‌ها» سروكار داريم نه با «نومن‌ها». بنظر مي‌رسد كه در روزگار پست مدرن، بر اثر ظهور معرفت‌شناسي جديد و درهم شكسته شدن اقتدار علم (Science) و متدهاي تجربي و كم‌رنگ شدن جزميت و اثبات‌گرايي در علوم و اكتفا به ابطال‌گرايي، راه براي مكتب‌هاي عرفاني و معنوي، كه انسان را به درك شهودي و يقيني فرا مي‌خواند، گشوده شده است. شبه دين‌ها، معنويت‌هاي مدرن و سيستم‌هاي عرفاني در كنار اديان توحيدي و غيرتوحيدي، متاع خويش را به بازار آورده و بساط تبليغ و تبيين را گسترده است. برخي از اين مكاتب عرفاني متاثّر از سنّت‌هاي عرفاني ديني‌ است كه در تداوم تاريخي خود با گسست از بنيان‌هاي معرفتي خود، راهي ديگر برگزيده و برخي ديگر ريشه در نيازهاي انسان مدرن به فضا/ تفكّر معنوي فارغ از پيش‌فرض‌هاي ديني و غيرديني دارد. در اين مقاله مي‌كوشيم با بررسي تطبيقي سه سيستم عرفاني (بوديسم، عرفان سرخ‌پوستي و عرفان مولانا)، فرجام و غايت سلوك را بر مبناي دريافت‌ها و آموزه‌هاي اين سه مكتب مورد بررسي و ارزيابي قرار دهيم.

With the advent of empirical methods and through the senses, based on the traditional epistemology, man was able to recognize the objects as they existed and understand their reality. After Kant’s theory of epistemology was widely accepted by the public, it became apparent that direct knowledge, is the consequence of the interaction between mind and Ain(quintessence).We cannot arrive at reality in its entirety, we can only recognize it by the way it seems to appear. Factors such as subject and object are involved. In other words we are dealing with phenomena and not with noumena. It seems that in the Post modern age due to the advent of new epistemology, the waning power of sciences and empirical methods, fading of dogmatism and verification in sciences, and being content with mere falsification, the way is paved for mystical schools to invite and encourage man towards intuitive understanding. Pseudo religions, modern spiritualities, Gnostic systems alongside monotheistic and other forms of religions, each strive to find a market to attract adherents. Some of these doctrines are under the influence of mystical traditions which in the course of history for the sake of their survival, broke away from the main tradition and sought another path. Some others have at their roots the needs of modern man for space and spiritual thought free from religious and non religious presumptions. This article is an attempt to compare and investigate the final stage of the mystic way based on the teachings of three Gnostic systems namely, Buddhism, Indian mysticism, and Mowlana’s gnosticim.