قرارداد 1907ميلادي استثمار يا استقلال

1907 Agreement: Exploitation or Independence

اهميت سرزمين ايران به عنوان منطقه‏اي نزديك به آب‏هاي آزاد و اقيانوس هند و حلقه اتصال شرق و غرب از دوره صفويه تا به امروز مورد توجه قدرت‏هاي غربي به‌ويژه روسيه و انگليس بوده است. هدف روس‏ها در دستيابي به خليج‏فارس و هندوستان و سياست‏هاي انگليسي‏ها در حفظ موقعيت و پايگاه خود در هند و خليج‏فارس، عمده‏ترين دلايل نفوذ و دخالت‏ اين كشورها در سياست‏گذاري دولتمردان عصر قاجاريه بود. رقابت آنها در اخذ امتيازهاي سياسي و اقتصادي در ايران موجب بروز تنش‏هايي مي‏شد كه در پي ضعف حكومت مركزي، كشور را به صورت نيمه ‌مستعمره درآورده بود. اين تنش‏ها و نيز حضور قدرت‏هاي جديد از جمله آلمان در منطقه‏اي كه بعدها خاورميانه خوانده شد، سبب گرديد روسيه و انگليس بر سر منافع مشترك در ايران به توافق رسيده و آن را به مناطق نفوذ يكديگر تقسيم كنند. اين اتحاد در واقع، نقض استقلال و حقوق سياسي دولت و ملت ايران بود كه به رغم توجيه دو طرف قرارداد كه به استقلال و تماميت ارضي ايران احترام مي‏گذارند، بدون در نظر گرفتن خواسته هاي حكومت ايران به صورت مدون و در چارچوب قواعد خودساخته سياسي‏ به منافع ملي كشورمان دستبرد زدند. با اين توصيف، در اين مقاله ضمن بيان پيشينه سياست توسعه‌طلبانه انگليس در ايران با تكيه بر اسنادي از آرشيو وزارت امورخارجه، زمينه‏ها و پيامدهاي قرارداد 1907م. و نيز واكنش‏هاي دولت، مجلس شوراي ملي نوپا و ملت ايران بررسي مي‏شود.

The importance of the land of Iran as an area near open waters of the Indian Ocean and a connecting link between the East and the West has been recorded by the western powers, particularly Russia and Britain. The Russian intentions of encroaching upon the Persian Gulf and India, and British policies in safeguarding their position and bases in India and the Persian Gulf were among the major reasons for their influence and involvements in Iranian statesmen’s policy-making during the Qajar period. Their competition in obtaining political and economic concessions would cause tensions in Iran which had turned the country into a semi-colonized nation due to the weakness of Iran’s central government. These tensions, and particularly the presence of new powers in an area that was later called the Middle East, such as Germany prompted Russia and Britain to agree on their common interests in Iran to divide it into two areas under their influence. This alliance, indeed, violated Iran’s government’s as well as nation’s political rights and independence. Despite the two parties’ justification that they would respect Iran’s independence and territorial entity, they encroached upon Iran’s national interests within a framework of their political self-made regulations, without considering Iranian government’s views in a written form. Thus, by referring to the background of the British expansionist policy, this paper surveys the grounds and consequences of 1907 Agreement as well as the reactions of the government, newly established Consultative Assembly, and Iranian nation based on a number of documents obtained from the archives of the Ministry of Foreign Affairs.