ارزيابي جيوه تجمع يافته در رسوبات و بافت بي‌مهرگان كف‌زي درياچه سد قشلاق سنندج

Evaluation of Mercury Accumulation in Sediments and Benthic Invertebrate Masses from Sanandaj Gheshlagh Reservoir

مطالعات قبلي بر روي كيفيت آب سد قشلاق سنندج نشان داد‌ه‌اند كه ميزان جيوه‌ كل موجود در آب اين درياچه بيشتر از حد استاندارد تعريف شده به‌وسيله سازمان بهداشت جهاني و موسسه استاندارد ايران (µg/L 1) است. بنابراين براي تعيين مقدار غلظت جيوه تجمع يافته در رسوبات و زيتوده بي‌مهر‌گان كف‌زي اين درياچه، از تير تا آذر سال 1388 در سه ايستگاه با عمق‌هاي متفاوت (2 تا 30 m) به وسيله نمونه‌گير اكمن، نمونه‌برداري شد. رطوبت نمونه‌هاي اخذ شده پس از حمل به آزمايشگاه، با دستگاه انجماد خشك (فريز دراير) حذف شده و مقدار جيوه‌ كل در رسوبات و زيتوده بي‌مهر‌گان كف‌زي توسط دستگاه اندازه‌گيري جيوه بر اساس وزن خشك اندازه‌گيري شد. شاخص تجمعي بيوتا- رسوب (BSAF) براي محاسبه شاخص تجمع زيستي به كار برده شد. ميانگين (± خطاي استاندارد) جيوه كل در زيتوده بي‌مهر‌گان كف‌زي و رسوبات به ترتيب 02/5 ± 3/94 و 72/9 ± 66/117 بر حسبng/ g-1 بود. ميانگين‌هاي غلظت جيوه كل در زيتوده بي‌مهر‌گان كف‌زي بين ماههاي تحقيق، اختلاف معني‌داري نداشتند (14/0P= ,16/2= 10 ,5F)، در حالي‌كه غلظت جيوه در رسوبات در خلال همين زمان، اختلاف معني‌داري را نشان دادند (02/0P = ,88/4 =10 ,5F) BSAF محاسبه شده براي تمام ماهها كمتر از عدد 1 بود، به اين معني كه بي‌مهر‌گان كف‌زي درياچه سد قشلاق، توانايي تجمع زيستي جيوه در رسوبات آلوده به جيوه اين درياچه را ندارند. اما با توجه به انجام فرايند متيلاسيون جيوه توسط بي‌مهرگان كف‌زي و توانايي بزرگنمايي زيستي آن و نيز نتايج مطالعات قبلي كه آلودگي ماهيان اين درياچه به فلز سنگين جيوه را به اثبات رسانيده، بايد ملاحظات جدي در مورد مصرف ماهيان كف‌زي‌خوار اين درياچه مد نظر قرار گيرد.

Previous studies showed that the level of total mercury (THg) in Sanandaj Gheshlagh Reservoir (SGR) water is higher than those limits established by WHO (i.e., 1 µg/L). Therefore a research project to evaluate the level of total mercury in SGR sediments and benthos masses during July to December 2009 from three different sites with different depths (2 to 30 meters) was carried out. Samples were obtained using Ekman grab. To prevent methyl mercury volatilization, samples were dried out using freeze drier and the level of the total mercury in sediments and benthic samples was measured by Advanced Mercury Analyzer on the dry weight basis. Szefer et al., 1999 method was used to calculate Biota–Sediment Accumulation Factor (BSAF). Mean total mercury (± S.E.) concentration in benthos masses and sediments were 94.3 ± 5.02 and 117.66 ± 9.72 ng g-1 respectively. Mean total mercury were not significantly differed in benthos masses during sampling efforts (F5, 10 = 2.16, P = 0.14), Whereas the levels of total mercury in sediments were significantly different (F5, 10 = 4.88, P = 0.02). All calculated BSAF were lower than one which means the capacity of SGR benthos are not an important fact with respect to their level of THg. But due to the mercury methylation by benthos and its biomagnifications capability, strong considerations have to be taken into the account in respect to consumption of SGR benthivorous fish.