انتخاب مناسب‌ترين نوع گونه گياهي نبكا براي تثبيت ماسه‌هاي روان با استفاده از مدل AHP (مطالعه موردي: ريگ نجارآباد، شمال‌شرق طرود)

Selecting the Most Suitable Nebka Species Type for Quicksand Stabilization Using AHP Model (Case Study: Najjar Abad Erg, Northeast of Toroud)

رخداد مسايل زيست محيطي و اتلاف منابع طبيعي از جمله علل ايجاد راهكارهاي مديريت ريسك و بحران محيط زيست هستند. يكي از مهمترين مشكلات زيست محيطي شمال شرق طرود، هجوم ماسه‌هاي روان به مراكز سكونتي، راههاي ارتباطي و تاسيسات زيربنايي است. سيستم محيطي در مقابل تنش ماسه‌هاي متحرك، واكنش نشان داده و با ايجاد اكوسيستم نبكا سعي در تعديل فشار فرسايش بادي مي‌كند. بنابراين توسعه چشم‌انداز نبكا مي‌تواند به عنوان عاملي به‌منظور حفظ هماهنگي بين نيروهاي عمل‌كننده زيست محيطي و كاهش آثار تخريبي ماسه‌هاي روان بر سيستم‌هاي انساني عمل كند. در اين راستا شناسايي سازگارترين گونه گياهي نبكا از اهميت بالايي برخوردار است. هدف از اين پژوهش ارزيابي مقايسه‌اي نبكاهاي شمال شرق طرود با استفاده از مدل AHP و معرفي مناسب‌ترين گونه گياهي نبكا براي تثبيت ماسه‌هاي روان از طريق تحليل مولفه‌هاي مورفومتري آن است. به‌ اين منظور ابتدا مهمترين مشخصه‌هاي مورفومتري 67 نبكا، نظير حجم نبكا، ارتفاع نبكا، قطر تاج پوشش گياه، ارتفاع گياه، قطر قاعده نبكا و شيب نبكا، از گونه‌هاي تاغ، گز، اشنان و خارشتر به روش نمونه‌برداري طولي اندازه‌گيري ميداني شد. سپس با ارزيابي مقايسه‌اي آنها از طريق مدل AHP، مبادرت به اولويت‌بندي نبكاهاي مطالعاتي شد. نتايج نشان مي‌دهد كه نبكاي گونه تاغ با وزن 505/0 بيشترين ارجحيت و بهره‌وري را براي تثبيت ماسه‌هاي روان دارد. نبكاي گونه گز نيز با وزن 302/0 نسبت به نبكاي گونه تاغ از اهميت كمتر و نسبت به نبكاهاي گونه اشنان و خارشتر از ارجحيت بيشتري برخوردار است.

Occurrence of environmental issues and loss of natural resources are the important causes of risk and crisis management strategies of the environment. The influx of quicksand into settlements, communication ways and economical installations is one of the most important environmental problems in the Eastern North of Toroud. The environmental system reacts against of quicksand stress, and is trying to adjust the pressure of wind erosion by creation of Nebka ecosystem. Thus, the development of Nebka landscape can be as element in order to preserve the coordination among environmental forces, and reduce the destructive impacts of quicksand on humane systems. The aims of this study are the comparative grouping of Nebkas in the Eastern North Toroud using AHP model, and presentation of the most suitable of Nebka species for stabilization of mobile sand via analyses of their morphometric parameters. For this achievement, first, the most important morphometric parameters of 67 Nebkas, such as Nebka volume, Nebka height, plant canopy cover, plant height and Nebka diameter, from Haloxylon, Tamarix, Seidlitzia and Alhagi species were measured by linear sampling in field. Then, the studied Nebkas were prioritized using comparative evaluation by AHP model. The results show that Haloxylon species Nebka with weight of 0.505 has the highest of priority for stabilization projects of quicksand. Tamarix species Nebka with weight of 0.302 has less importance than Haloxylon species Nebka, but it has higher priority than Seidlitzia and Alhagi species Nebka. Therefore, for implementation of stabilization projects of quicksand, primarily development of Haloxylon species Nebka and in the second stage development of Tamarix species Nebka has the highest of efficiency.