فرايند روش شناسي تركيبي در برنامه ريزي راهبردي توسعه ي كالبدي مناطق روستايي ايران

The process of a synthetic methodology for strategic planning on physical development of Iranian rural areas

طي دهه‌هاي اخير، شواهد بسيار زيادي از تغييرات فزاينده‌ي اجتماعي، اقتصادي و محيطي در سطح كشور مشاهده شده است كه عمدتاً به تغييرات فضايي منتهي شده اند. با توسعه‌ي فن آوري، انسان عناصر و شرايط طبيعي را به ميزان قابل توجهي شناسايي كرده و چگونگي بهره برداري و شيوه‌ي مديريت منابع طبيعي را تحول بخشيده و نياز به برنامه ريزي كالبدي را افزايش داده است. در اين زمينه ساكنان نواحي روستايي نيز استثنا نبوده اند. بنابراين نياز به فضا جهت انجام يك برنامه ريزي مديريت كالبدي مبتني بر اصول علمي و ديدگاه‌هاي نظريه اي توسعه‌ي پايدار، كه متناسب با روش‌شناسي مناسب باشد، بيش از پيش ضرورت پيدا كرده است. بر اين اساس در مطالعه‌ي حاضر براي اولين بار از يك روش شناسي تركيبي (كمي- كيفي) براي برنامه ريزي و توسعه‌ي كالبدي مناطق روستايي كشور بهره گرفته شد، كه از ويژگي هاي اساسي آن، استفاده‌ي همزمان از روش‌هاي كمي و كيفي مشاركتي در چارچوب برنامه ريزي راهبردي است، كه از نگاه چندسطحي در برنامه ريزي و روش شناسي پيروي مي كند. سوال كليدي مقاله اين است كه روش‌هاي ممكن براي برنامه ريزي كالبدي مناطق روستايي كدام‌اند و تلفيق اين روش‌ها چگونه امكان‌پذير است؟ و آيا روش شناسي تركيبي مشاركتي به‌كار رفته، امكان دسترسي به اهداف برنامه ريزي كالبدي در مناطق روستايي را فراهم مي سازد؟ نتايج به دست آمده نشان مي دهد كه تدوين يك نظام مديريت و برنامه ريزي راهبردي كالبدي پايدار و اصولي با مشاركت سطوح مختلف برنامه ريزي (از سطح ملي تا محلي) و عاملان توسعه (مردم، سياست‌گذاران و برنامه ريزان) با روش شناسي تركيبي مشاركتي امكان‌پذير است.

During recent decades, a lot of growing evidences of social, economic and environmental changes mainly observed in the country have led to spatial changes. Through technological developments, human beings have significantly detected the natural elements and conditions, have modified the ways of exploiting natural resources and management practices. The need for physical planning has also massively increased during the past years. Meantime, rural areas have not been an exception. In this study, for the first time, a synthetic methodology (quantitative - qualitative) has been employed for physical planning and development of rural areas of the country. One of the basic features of this method is the simultaneous use of quantitative and qualitative methods within a strategic planning framework. The key questions of the article are: What methods are appropriate for physical planning in rural areas and how is it possible to combine these methods? Does the synthetic participatory methodology help us achieve the goals of physical planning in rural areas? The results show that it is possible to develop a system of strategic management, physical planning and sustainable principles with partnership of various elements of planning (from local to national) and development agents (people, policy makers and planners) via a synthetic methodology.