ارزيابي ارقام گندم نان تحت شرايط نرمال و تنش خشكي از نظر صفات زراعي

Evaluation of Bread Wheat Genotypes Under Normal and Water Stress Conditions for Agronomic Traits

به منظور شناسايي منابع تحمل تنش خشكي در گندم نان، تعداد 30 ژنوتيپ گندم نان در دو آزمايش جداگانه در شرايط بدون تنش و تنش خشكي در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد آزمايش قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس صفات نشان داد كه ارقام اختلاف معني داري را براي اكثر صفات دارند. در شرايط فاقد تنش خشكي ژنوتيپ هاي C-81-10، پيشتاز، الوند، روشن و هيرمند و در شرايط واجد تنش خشكي ارقام داراب 2، پيشتاز، آذر 2 و چناب از بيشترين عملكرد دانه برخوردار بودند. بنابراين به نظر ميرسد، رقم پيشتاز داراي پتانسيل كشت در هر دو محيط است. تنش موجب كاهش در اكثر صفات مورد اندازه گيري شد و بيشترين كاهش در عملكرد دانه ديده شد. تجزيه عليت صفات مشخص كرد كه در محيط بدون تنش صفات وزن سنبله اصلي، ارتفاع بوته، تعداد سنبله بارور، وزن هزاردانه و تعداد پنجه اهميت بيشتري دارند ولي در محيط داراي تنش، صفات تعداد سنبله بارور و وزن هزاردانه از اهميت بيشتري برخوردارند. تجزيه كلاستر براي دو محيط بدون تنش و تنش انجام شد. ژنوتيپ ها در محيط بدون تنش به دو گروه تقسيم شدند. گروه اول شامل ژنوتيپ هايي بود كه از لحاظ اكثر صفات داراي مقادير بالايي بودند و گروه دوم ژنوتيپ هايي را در بر مي گيرد كه از نظر اكثر صفات در حد پاييني قرار داشتند. در محيط داراي تنش نيز ژنوتيپ ها به دو گروه قرار گرفتند ولي در اين شرايط ژنوتيپ هاي گروه اول از نظر عملكرد دانه، تعداد دانه و پنجه، وزن هزاردانه و شاخص برداشت و ژنوتيپ هاي گروه دوم از لحاظ ارتفاع بوته، ديررسي، تعداد پنجه و كارايي انتقال مجدد داراي ويژگي هاي بالايي بودند كه اين امر نشانگر وجود اثر متقابل ژنوتيپ- محيط بوده و لزوم ارزيابي ارقام را در هر دو شرايط نرمال و داراي تنش گوشزد مي كند.

This study was conducted to identify the drought tolerant genotypes in bread wheat. In this study, 30 wheat genotypes were evaluated under irrigated and water stress conditions based on randomized complete block design with three replications. Analysis of variance showed that there were significant differences among genotypes for most traits. Under normal condition, genotypes C-81-10, Pishtaz, Alvand, Roshan and Hirmand and under drought stress condition the cultivars Darab 2, Pishtaz, Azar 2 and Chenab had the highest yield among the genotypes under study. Therefore, it seems that pishtaz has a good yield potential in both environments. Most traits were negatively affected by drought stress, the highest reduction being observed in grain yield. The results of path analysis showed that traits such as main spike weight, plant height, number of fertile spikes, 1000 grain weight and number of tillers were important under non-stress conditions, whereas number of fertile spikes and 1000 grain weight were important under drought stress condition. Cluster analysis carried out for both non-stress and stress conditions. The genotypes were divided in to two groups in the normal condition. The first groups include the genotypes that had the higher values for most traits, while in the second group genotypes had the lower values for most traits. In the stress condition two clusters were also obtained. However, in this condition the first cluster was superior for grain yield, number of grains for spike, 1000 grain weight and harvest index but the second cluster was bethre in terms of plant height, late maturity, tiller nimber and carbohydrates translocation efficiency, which indicates the resistance of genotype by environment interaction and suggests that the genotypes should be evelueted under both normal and drout stress conditions.