مدل‌سازي مطلوبيت رويشگاه Eurotia ceratoides (L.) C.A.M. با كاربرد روش تحليل عاملي آشيان بوم‌شناختي (ENFA) در مراتع شمال شرق سمنان

Habitat suitability modelling of Eurotia ceratoides (L.) C.A.M. in North East of Semnan, using Ecological Niche Factor Analysis

گونه Eurotia ceratoides (L.) C.A.M. از گياهان مهم و با ارزش مرتعي است كه اغلب به‌صورت گونه همراه و به‌ندرت به‌عنوان گونه غالب در مراتع مشاهده مي‌شود و اهميت زيادي در حفاظت خاك و توليد علوفه دام ها دارد. تحليل عاملي آشيان بوم‌شناختي روش تجزيه چندمتغيره براي مطالعه توزيع جغرافيايي گونه ها تنها در مقياس داده هاي حضور و عوامل محيطي در منطقه شمال شرق سمنان با استفاده از روش هاي ميانيابي و ENFA (Ecological Niche Factor Analysis) است. براي اين منظور از داده‌هاي مكاني حضور اين گونه به‌عنوان مكان‌هاي مناسب بالفعل براي رويش آن و بررسي شرايط محيطي (خاك و پستي و بلندي) اين مناطق براي شناسايي نيازهاي رويشگاهي آن استفاده شد. براي نمونه برداري از پوشش گياهي در هر تيپ رويشي، 3 ترانسكت 750 متري مستقر و در هر ترانسكت 15 پلات با فواصل50 متر مستقر شد. در اين مطالعه، اندازه پلات به روش سطح حداقل براي رويشگاه هاي شمال شرق سمنان تعيين شد. در هر تيپ رويشي با توجه به تغييرات پوشش گياهي و عوامل محيطي در 6 پروفيل از دو عمق 2-0 و 80-20 سانتي‌متر، نمونه برداري از خاك انجام شد و مختصات جفرافيايي مناطقي كه گونه E. ceratoides حضور داشت با GPS تعيين شد. با وارد كردن لايه هاي اطلاعاتي در مدل مناسب و اعمال تجزيه‌هاي آماري مورد نياز در نرم‌افزار BIOMAPPER، نقشه رويشگاه هاي بالقوه اين گونه ايجاد شد. نتايج نشان داد كه 15000 هكتار معادل 20 درصد از كل سطح منطقه رويشگاه بالقوه گونه E. ceratoides به‌شمار مي‌رود. براي بررسي صحت اين مدل از نمايه Boyce استفاده شد و ميزان صحت مدل برابر با 2/93 درصد ارزيابي شد. ميزان تطابق نقشه تهيه‌شده با نقشه واقعي پوشش گياهي نيز با استفاده از ضريب كاپا محاسبه شد كه نشان‌دهنده تطابق خوبي بود (ضريب كاپاي 85/0). بررسي ويژگي‌هاي رويشگاهي گونه E. ceratoides و مطالعه عوامل حاشيه‌گزيني و تخصص گرايي نشان داد كه اين گونه در مناطق با اسيديته 8-8/7، هدايت الكتريكي 26/0-17/0 دسي‌زيمنس بر متر، بافت لومي- شني و در ارتفاع 2200-16000 متر از سطح دريا پراكنده است.

Eurotia ceratoides (L.) C.A.M. is a perennial and palatable range plant species with high grazing value. This species rarely dominate the rangelands and is mostly growing with other species. Ecological-niche factor analysis (ENFA) is a multivariate approach to study geographic distribution of species on a large scale using “presence” data of the species. This method was used to map potential habitat of E. ceratoides in North East of Semnan province. The presence points of the species were considered as appropriate places for its growth. Habitat characteristics of the species such as Soil & Physiography were identified. Fifteen quadrates were placed at an interval of 50 m along three 750 m transects in each vegetation type. Soil samples were taken from 0-20 cm and 20-80 cm in starting and ending points of each transect. The exact geogerafic position of E. ceratoides plants along the transects were recorded by global position system (GPS) then actual vegetation map of the studied area was produced. The essential data layers were imported to appropriate model and statistical analysis were performed by Biomapper software to map potential habitat of this species. According to the results, 15000 hectares (about 20 percent of the study area) was recognized as potential habitat of E. ceratoides. Accuracy of the model was tested using Boyce index which was about 93.2 percent. The model was verified using kappa statistics and the calculated kappa index was about 0.85. Habitat characteristics of the species revealed that E. ceratoides, is distributed in sites with 7.8-8 pH, 0.17-0.26 EC ds/m, silty-sandy texture and in 1600-2200 meters elevation from sea level.