نظريه قابليت‌ انتساب در حقوق مسووليت ‌مدني مطالعه تطبيقي در فقه اماميه و حقوق فرانسه

Opposability" Theory on the Civil Liability Law: Comparative Study in Feqh & French Law

در اهميت مبناي مسووليت ‌مدني مبالغه‌آميز نيست اگر بگوييم، مبناي مسووليت ‌مدني، مهم‌ترين مساله در حقوق خصوصي است. از آغاز پيدايش حقوق مسووليت ‌مدني، حقوقدانان در پي يافتن مبنايي براي توجيه مسووليت ‌مدني بوده‌ و نظريات مختلفي را در اين زمينه ارايه كرده‌اند. در اين مقاله، «قابليت‌انتساب» به‌عنوان يك نظريه جديد در مبناي مسووليت ‌مدني ارايه شده است. براساس اين نظريه، مبناي مسووليت ‌مدني، قابليت‌ انتساب زيان به عامل زيان است. ملاك احراز قابليت‌ انتساب هم رابطه سببيت عرفي است. اين نظريه مبناي فقهي دارد و مي‌تواند تمام قواعد مربوط به ضمان در فقه اماميه را توجيه كند كه برخي فقها نيز اين موضوع را در آثار خود بيان كرده‌اند. در حقوق ايران نيز علي‌رغم تصريح ماده 1 قانون مسووليت ‌مدني به مبناي تقصير و نظر برخي حقوقدانان، قابليت‌ انتساب به شكل بهتري مي‌تواند مسووليت ‌مدني را توجيه كند. در نظام‌هاي حقوقي غربي، مثل حقوق فرانسه و نظام حقوقي كامن‌لا، هرچند اصولاً مسووليت بر نظريه تقصير استوار شده، ولي در مواردي مسووليت بدون تقصير نيز مورد پذيرش قرار گرفته است. دكترين‌هاي حقوقي در اين نظام‌ها، در طرح و پذيرش نظريات جديد در مسووليت ‌مدني نوآوري‌هايي از خود نشان داده‌اند، به گونه‌اي كه به نظر مي‌رسد اين نظريه، در اين نظام‌ها نيز مورد استقبال قرار گيرد.

The basis of civil liability is so important that it would not be exaggerating if one says, the basis of civil liability is the most important issue in private law. From the beginning of the formation of civil liability law, the lawyers were seeking a basis to justify it and the various theories in this field have been presented. In this article, "opposability", as a new theory on the basis of civil liability is provided. According to this theory, the basis of civil liability, is the opposability of damage to the wrongdoer. The criterion of opposability is the relation of causality customary. This theory also has a basis in religious jurisprudence (FEQ) and can justify all responsibility rules in religious jurisprudence. Some of Islamic jurists have mentioned this issue in their works. In spite of the first section of the Civil Liability Act and under the doctrine of some lawyers who have believed to the theory of fault, in Iranian law, the theory of opposability is more suitable than other theories. In western legal systems such as French law and Common law, liability is principally based on the theory of fault, but in some cases, liability without fault is accepted. The doctrines of these systems have presented and accepted new theories of liability and it seems that lawyers welcome the theory of opposability.