بررسي عملكرد دانه، ميزان روغن و تركيب اسيدهاي چرب رقم‌هاي خارجي و توده‌هاي بومي گلرنگ

Determination of Seed Yield, Oil Content and Fatty Acid Compositions of Exotic and Local Safflower (Carthamus tinctorius L.) Genotypes

بذرهاي 12 رقم خارجي و 6 توده بومي گلرنگ براي بررسي عملكرد دانه، ميزان روغن و تركيب اسيدهاي چرب آنها مورد تجزيه قرار گرفتند. بذرها در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد كشت شدند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه بين رقم‌ها اختلاف معني‌داري در عملكرد دانه، ميزان روغن و تركيب اسيدهاي چرب وجود دارد. بيشترين عملكرد دانه را رقم‌هاي S-541، PI-5376336 و توده محلي اراك به ترتيب با 3008 ، 2671و 2587 كيلوگرم در هكتار داشتند. بيشترين ميزان روغن را رقم Bacum92وكمترين ميزان پوسته بذر را رقم Rio-70 داشتند. اسيدهاي چرب اصلي رقم‌ها ، شامل اسيد لينولييك، اولييك، پالمتيك و استياريك بودند كه بيش از 99 درصد از كل اسيدهاي چرب را تشكيل دادند. ميزان اسيد لينولييك دررقم‌هاي مورد بررسي گلرنگ 25/77 – 05/54 درصد، اسيد اولييك 44/35-98/12درصد، اسيد پالمتيك 23/7 -01/6 درصد، اسيد استياريك 02/3-21/2 درصد و ميزان اسيد لينولنيك 41/0-01/0 درصد تعيين گرديد. پايداري روغن رقم‌ها بين دو دامنه 655/0-168/0 بدست آمد. همبستگي معني‌داري بين عملكرد دانه با ساير صفات مشاهده نشد. همبستگي منفي و معني‌داري بين ميزان روغن و درصد پوسته (**488/0- r =)، اسيد لينولييك و پايداري روغن (**973/0 - r = ) و اسيد اولييك واسيد لينولييك (**968/0- r =) بدست آمد، به علاوه يك همبستگي مثبتي و معني‌داري نيز بين اسيد اولييك و پايداري روغن (**992/0r =) تعيين شد. تفاوت معني‌داري بين رقم‌هاي خارجي و توده‌هاي ايراني در عملكرد دانه، ميزان روغن، ميزان پوسته دانه و تركيب اسيدهاي چرب وجود دارد. تنوع در صفات مورد مطالعه بالابود. اين ژنوتيپ‌ها داراي پتانسيل خوبي براي اصلاح عملكرد دانه و كيفيت روغن هستند، اما براي موفقيت در برنامه‌هاي اصلاحي گلرنگ توصيه مي‌شود كه از توده‌هاي بومي بيشتري و همچنين رقم‌هاي خارجي استفاده شود.

This study carried out to determine the differences between oil content and fatty acid compositions of 12 exotic and 6 local safflower genotypes. The experiments were arranged in randomized complete blocks design with three replications in research station of Ferdowsi University of Mashhad. The results of variance analysis showed that the differences of seed yield, oil content and fatty acid compositions of genotypes were significant. The highest seed yield was obtained form S-541, PI 537636 and Arak local (3008, 2671 and 2587 Kg/ha) respectively. The highest oil content and lowest hull was obtained form Bacum92 and Rio-70. The main fatty acid of linoleic, oleic, linolenic, palmitic and stearic acid composed 99% of the total fatty acids. The linoleic acid in seed oil of safflower genotypes was 54.05 to 77.25%, olic acid 12.98 to 35.44%, palmitic acid 6.01 to 7.23%, stearic acid 2.21 to 3.02% and linoleoic acid 0.01 to 0.41%. The oil stability of genotypes ranged between 0.168 to 0.655. The result showed that there was not significant correlation between the seed yield whit other traits. There was a negative correlation between the oil content and stearic acid (r = -0.488**), linoleic acid and oil stability (r = -0.973**) and oleic acid with linoleic acid (r = -0.968**). On the other hand, positive and significant relationship was obtaned between oleic acid and oil stability (r = 0.992**). The differences of seed yield, oil content, hull content and fatty acid composition of exotic and local safflower genotypes was significant. However, considerable variation was found among the genotypes for seed yield, oil and hull content and fatty acid composition. These genotypes have desirable potential for improvement of seed yield and oil quality, Thus for success in safflower breeding programs use to recommended Iranian safflower local and exotic genotypes.